Yn Velg

çheer ayns sheear yn Oarpey

Ta'n Belg, ny Reeriaght y Velg (Ollanish: Koninkrijk België, Frangish: Royaume de Belgique, Germaanish: Königreich Belgien) ny çheer 'syn Oarpey Heear. T'ee ny bun-oltey jeh'n Unnaneys Oarpagh as ta kione-cherroo yn unnaneys ny hoie aynjee, myrane lesh kione-cherrooyn sheshaghtyn eddyrashoonagh mooarey elley, goaill stiagh RCAH (NATO).[4] Ta'n Velg 30,528 kilometeryn kerrinagh (11,787 mi ker) er eaghtyr as ta 10.7 millioonyn dy chummaltee 'sy çheer.

Koninkrijk België (Ollanish)
Royaume de Belgique (Frangish)
Königreich Belgien (Germaanish)
Reeriaght y Velg
Brattagh y Velg Cowrey cleinney y Velg
Brattagh Armys
Jarroo-raaEendracht maakt macht (Ollanish)
L'union fait la force (Frangish)
Einigkeit macht stark (Germaanish)
"Ta'n unnaneaght jannoo yn niartaght"
Arrane ashoonaghLa Brabançonne
Preeu-valley
(as y balley smoo)
Yn Vrussyl
50°54′ Hwoaie 04°32′ Hiar
Çhengey oikoil Ollanish, Frangish, Germaanish
Reiltys Deynlaghys ard-whaiylagh as Reeriaght vunraghtoil
 -  Ree Philippe
 -  Ard-vinishter Sophie Wilmès
Seyrsnys
 -  Fogrit magh 4 Jerrey Fouyir 1830 
 -  Er enney 19 Averil 1839 
Entreilys gys yn UO 25 Mart 1957
Eaghtyr
 -  Yn clane 30,528 km² (139-oo)
11,787 mi ker 
 -  Ushtey (%) 6.4
Earroo yn phobble
 -  Ooley 2008 10,665,867[1]
 (76-oo [2005])
 -  Coontey-pobble 2001 10,296,350 
 -  Glooaght 344.32/km² (29-oo)
892/mi ker
LTS (CCK) Ooley 2008
 -  Yn clane $389.793 billioon[2] 
 -  Yn dooinney $36,415[2] 
LTS (ennymagh) Ooley 2008
 -  Yn clane $506.183 billioon[2] 
 -  Yn dooinney $47,289[2] 
Gini (2000) 33 (meanagh) (33-oo)
ALD (2007) 0.953[3] (feer ard) (17-oo)
Argid euro ()1 (EUR)
Traa ynnydagh CET (UTC+1)
 -  Souree (TTLS) CEST (UTC+2)
Coad eddyr-voggyl .be2
Coad çhellvane +32
1 Roish 1999: franc y Velg
2 Ta .eu ymmydit myrane lesh çheeraghyn elley yn Unnaneys Oarpagh.

Ta'n çheer goalscarrey harrish y joarey cultooragh eddyr yn Oarpey Ghermaanagh as Ladjynagh, as ta'n çheer ny balley da daa phreeu-phossan çhengoaylleeagh, ny Flandrynee as ny Frangisheyryn, Walloonee son y chooid smoo, myrane lesh possan beg dy Ghermaanisheyryn. T'ad y daa ard smoo 'sy Velg na'n ard Ollanish - yn Flandyryn - 'sy twoaie lesh 59% jeh sleih-earroo ny çheerey, as yn ard Frangish - yn Walloon - ayns jiass ny çheerey as lesh 31% jeh sleih-earroo ny çheerey. Ta Ard Preeuvaljagh ny Brussyl, daa-hengagh dy h-oikoil, ny h-ard Frangish son y chooid smoo as eh ny hoie çheusthie jeh'n Ard Flandrynagh. Ta 10% jeh sleih-earroo ny çheerey ayn. Ta possan beg dy Ghermaanisheyryn ry-gheddyn ayns shiar ny Walloon myrgeddin. Ta neuchaslid hengoaylleeagh y Velg as ny streeuyn cultooragh as politickagh ta bentyn reeish aahoilshit ayns shennaghys politickagh ny çheerey as ta corys cast dy reiltys aynjee.[5][6]

Ta'n fockle 'Belg' çheet magh ass Gallia Belgica, queiggey Romanagh ayns shiar hwoaie Ghoal as y boayl shen cummaltit liorish ny Belgae, mestey Celtiee as Germaanagh.[7] Dy shendeeagh, va'n Velg, y Çheer Injil as Lucsemburg er enney ain myr ny Çheeraghyn Injil, as ad coodaghey ard beggan ny smoo na'n ard Benelux jeh'n laa t'ain jiu. Veih jerrey ny Mean Eashyn derrey'n 17-oo eash, v'ee ny h-ynnyd raahagh son traght as cultoor. Veih'n 16-oo eash derrey irree magh y Velg ayns 1830, va shiartanse dy chaggaghyn eddyr cummaghtyn Oarpagh cosnit ayns ard y Velg, as er yn oyr shen hooar y çheer yn ennym "magher caggee ny h-Oarpey" — ambee va niartit liorish y daa Chaggey Dowanagh. Nar hooar y Velg e neuchrogheydys, ren ee commeeys 'sy Çhyndaa Çhynskylagh[8][9] as, ec jerrey'n nuyoo eash jeig, va shiartanse dy choloinyn eck. Va'n nah lieh jeh'n 20-oo eash cowrit lesh irree streeuyn co-phobbylagh eddyr ny Flandrynee as ny Frangisheyryn as ad lhieenit marish anchaslidyn cultooragh er un çheu as aafilley tarmaynagh sprangagh ny Flandyryn as ny Walloon er y çheu elley. Er ny h-oyryn shen cha nel y Velg ny steat unnaneagh ny smoo, agh ny steat conastagh.

Imraaghyn reagh

  1. "Structuur van de bevolking—België / Brussels Hoofdstedelijk Gewest / Vlaams Gewest / Waals Gewest / De 25 bevolkingsrijkste gemeenten (2000–2006)" (asp) (ayns Ollanish). Shirveishagh Reiltyssagh Chonastagh Tarmaynys y Velg—Ard-Stiureydaght Staydraa y Velg. © 1998/2007. Feddynit magh er 23-05-2007. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= as |date= (cooney)CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  2. a b c d "Belgium" (ayns Baarle). International Monetary Fund. Feddynit magh er 01-10-2009. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (cooney)CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  3. (Baarle) Human Development Report 2009. Ny h-Ashoonyn Unnaneysit. Feddynit magh er 5 Jerrey Fouyir 2009
  4. Fo-note: Ta'n Velg ny h-oltey jeh, ny cochianglt rish, ram sheshaghtyn eddyrashoonagh, goaill stiagh ACCT, AfDB, AsDB, Possan ny h-Austrail, Benelux, BRE, CKeL, CO, CERN, CPOA, BOAL, BYO, EMU, ESA, UO, SVE, G-10, IAEA, IBRD, ICAO, QCE, ICRM, SLE, BLE, JBE, TELE, CAE, IFRCS, SVE, SOE, TAE, SVE (IMO), IMSO, Intelsat, Interpol, BOE, SEA, ISO, UÇE, MONUC (fakideryn), RCAH, JBÇ, PLÇ, RSA (fakider), RCTL, SMAK, SSCO, QVE, AU, UNCTAD, UNECE, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNMIK, UNMOGIP, UNRWA, UNTSO, UPU, BLAH (neu-ardjynagh), WEU, WHO, WIPO, WMO, WTrO, BZ.
  5. Morris, Chris (13-05-2005). "Language dispute divides Belgium" (ayns Baarle). BBC News. Feddynit magh er 08-05-2007. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= as |date= (cooney)CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  6. Petermann, Simon, Professor ec Ollooscoill Liège, y Wallooon, y Velg-ec colloquium IXe Sommet de la francophonie—Initiatives 2001—Ethique et nouvelles technologies, session 6 Cultures et langues, la place des minorités, Bayreuth (25-09-2001). "Langues majoritaires, langues minoritaires, dialectes et NTIC" (ayns Frangish). Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2007-10-25. Feddynit magh er 04-05-2007. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= as |date= (cooney)CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
  7. Bunson, Matthew (1994). Encyclopedia of the Roman Empire (Hardcover 352pp ln.). Facts on File, New York. dg. 169. ISBN [[Special:BookSources/0 8160 2135 X [Paperback 512pp, ISBN 0-8160-3182-7; Lhieggan lhiasit (2002), Cooyl creoi 636pp, ISBN 0-8160-4562-3]|0 8160 2135 X [Paperback 512pp, ISBN 0-8160-3182-7; Lhieggan lhiasit (2002), Cooyl creoi 636pp, ISBN 0-8160-4562-3]]]. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (cooney)
  8. Fitzmaurice, John, ec Ard-Screeudeyraght jeh'n Commishoon Oarpagh, ynsit ec Université Libre de Bruxelles (1996). "New Order? International models of peace and reconciliation—Diversity and civil society". Democratic Dialogue Northern Ireland's first think tank, Beeal Feirshtey, Nerin Hwoaie. Feddynit magh er 12-08-2007. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (cooney); External link in |author= (cooney); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (cooney)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  9. "Belgium country profile". EUbusiness, Richmond, RU. 27-08-2006. Feddynit magh er 2007-08-12. {{cite web}}: Check date values in: |date= (cooney); External link in |publisher= (cooney)