Yn Ookraan
She çheer 'syn Oarpey Hiar ee yn Ookraan (Ookraanish: Україна, Ukrayina, ASE: [ukrɑˈjinɑ]). Ta'n Ookraan çhemmal rish y Roosh 'sy niar as 'sy niar hwoaie, rish y Velaroosh 'sy twoaie as 'sy neear hwoaie, rish y Pholynn, y Clovack as yn Ungaar 'sy neear, rish y Romaan as Moldova 'sy neear yiass, as rish y Vooir Ghoo as Mooir Azov 'sy jiass as 'sy niar yiass er lheh. T'ee 603,628 km2 (233,062 mi ker) er eaghtyr. Rere shen, she yn Ookraan y çheer smoo ta ny lhie slane 'syn Oarpey. She Kyiv preeu-valley yn çheer.
| Україна Ukrayina Yn Ookraan |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Arrane ashoonagh: Ще не вмерла Україна Shche ne vmerla Ukrayina (Ookraanish) "Cha nel yn Ookraan caillt foast" |
||||||
.png) |
||||||
| Preeu-valley (as y balley smoo) | Kyiv 50°27′ Hwoaie 30°30′ Hiar
| |||||
| Çhengey oikoil | Ookraanish | |||||
| Reiltys | Steat unnaneagh lieh-eaghtyraneagh | |||||
| - | Eaghtyrane | Volodymyr Zelensky | ||||
| - | Ard-vinishter | Denys Shmyhal | ||||
| - | Loayreyder y Pharlamaid | Dmytro Razumkov | ||||
| Seyrsnys | veih'n UPSS | |||||
| - | Fogrit magh | 24 Luanistyn 1991 | ||||
| - | Refrane | 1 Nollick 1991 | ||||
| - | Creaghnit | 26 Nollick 1991 | ||||
| Eaghtyr | ||||||
| - | Yn clane | 603,628 km² (44-oo) 233,090 mi ker |
||||
| - | Ushtey (%) | 7 | ||||
| Earroo yn phobble | ||||||
| - | Ooley 2012 | 44,854,065 (28-oo) | ||||
| - | Coontey-pobble 2001 | 48,457,102 | ||||
| - | Glooaght | 77/km² (115-oo) 199/mi ker |
||||
| LTS (CCK) | Ooley 2013 | |||||
| - | Yn clane | $337.36 billioon | ||||
| - | Yn dooinney | $7,422 | ||||
| LTS (ennymagh) | Ooley 2007 | |||||
| - | Yn clane | $175.527 billioon | ||||
| - | Yn dooinney | $3,862 | ||||
| Gini (2010) | 25.6 | |||||
| ALD (2012) | ▲ 0.740 (78-oo) | |||||
| Argid | Hryvnia (UAH) |
|||||
| Traa ynnydagh | EET (UTC+2) | |||||
| - | Souree (TTLS) | EEST (UTC+3) | ||||
| Coad eddyr-voggyl | .ua, .укр | |||||
| Coad çhellvane | +380 | |||||
Ta sleih er ve cummal as beaghey er thalloo yn Ookraan voish 32,000 RC. Car ny Mean Eashyn, va'n ard coontit myr ynnyd scanshoil y chultoor Slavagh Hiar. Ren y chonastey eggyssagh skeaylt - Rus' Kyivagh - cur er bun toshiaght yn enneydys Ookraanagh. Ec eear vullagh e phooar 'sy 11d eash veanagh, hoshee yn conastey laggaghey derrey haghyr cohuittym lurg y ruegys Mongoilagh 'sy 13oo eash. Harrish y 600 bleeaney ny lurg, va'n thalloo er ny chaggey noi, er ny rheynn magh, as er ny reirey liorish ymmodee pooaryn, goaill stiagh y Co-unnaneys Polynnagh-Litaanagh, yn Austeyr-Ungaar, yn Impiraght Hurkagh, as yn Impiraght Rooshagh. Dirree yn Hetmanaght Chossackagh magh as va rah as bishaghey eck car y 17oo as 18oo eashyn agh, fy yerrey, v'eh rheynnit magh eddyr y Pholynn as yn Impiraght Rooshagh. Lurg yn Chaghlaa Mooar Rooshagh ayns 1917, dirree gleashaght ashoonagh Ookraanagh magh son hene-reiltys. Va Pobblaght Heayagh yn Ookraan currit er bun er 23 Mean Souree 1917. Agh, va'n steat giare-heiltagh shen scryssit ec ny Bolsheavee as va'n çheer aachiaddit myr Pobblaght Hoveidjagh Hoshiallagh yn Ookraan. Haink er y phobblaght shen dy ve ny bun-oltey jeh'n Unnaneys Soveidjagh (UPSS) ayns 1922. Va'n Ookraan ny pobblaght smoo pobbylagh as smoo çhynskyllagh 'syn UPSS lurg Pobblaght Hoveidjagh Chonastagh Hoshiallagh y Roosh derrey hooar ee e seyrsnys ayns 1991 lurg tuittym yn UPSS.
Lurg e seyrsnys, va'n Ookraan kiaddit myr pobblaght unnaneagh fo corys lieh-eaghtyraneagh. Va ny pooaryn rheynnit magh eddyr ny crouwyn slattyssagh, kiannoortagh as briwnyssagh. Ren ee fogrey magh dy nee steat neuchommeeagh v'ee,[1] as ee jannoo commeeys cahnagh lesh y Roosh as çheeraghyn elley y CSS er un laue, as cur er bun commeeys lesh yn RCAH ayns 1994. Ayns 2013, lurg ren yn Eaghtyrane Viktor Yanukovich scuirrey veih Conaant Copharteeys yn Ookraan rish yn Unnaneys Oarpagh ayns foayr jeh kianglaghyn tarmaynagh ny s'niessey rish y Roosh, vleayst çhionnraaghyn mooarey magh enmyssit Euromaidan. Vooadee ny çhionnraaghyn shen myr Caghlaa Mooar yn Oays. Va Yanukovich toyrt mow as reiltys noa currit stiagh. Ren ny taghyrtyn shen cummey bun da goaill stiagh y Chrimeea 'sy Roosh ayns Mayrnt 2014 as y Caggey ayns Donbas y vee ny s'anmey. Ren y caggey shen noi scarreydee as atçhimee cummit seose ec y Roosh çheet gys e vullagh tra ren y Roosh ruegys er yn Ookraan ayns Toshiaght Arree 2022. Ta'n Ookraan shirrey kianglaghyn tarmaynagh, politickagh as cahnagh rish y Neear car y Chaggey Rooshagh-Ookraanagh.