Çhengaghyn Ooralagh: Difference between revisions

Content deleted Content added
Duillag noa: {{Kishtey fys kynney çhengey |ennym = Ooralagh |ard = Yn Oarpey Hiar as Hwoaie, Yn Aishey Hwoaie |daah chynney = Ooralagh |kynney = Mastey [[kynney çhenge...
 
No edit summary
Linney 9:
|caslys-çheer= [[Image:Fenno-Ugrian people.png|center|300px]]<center>Ny Çhengaghyn Finn-Oogragh).</center>
}}
She [[kynney çhengey]] ny '''çhengaghyn Ooralagh''' as 39 çhengaghyn ayns y chynney çhengey shen. T’ad [[Finnlynnish]], [[Ungaarish]] as [[Estoinish]] ny çhengaghyn smoo scanshoil mastey ny çhengaghyn y chynney shenOoralagh. Ta’n chooid smoo jeu loayrit ayns y [[Yn Roosh|Roosh]], agh ta ram loayreyderyn soit ayns [[yn Estaan]], [[Finnlynn]], [[yn Ungaar]], y [[yn Romaain|Romaain]], y [[Yn Serb|Serb]], as y [[Yn Clovack|Clovack]].
 
==Rang-oardraghey ny çhengaghyn==
Ta’n rang-oardraghey tradishoonagh taishbynit heese. Ta ny shenn-enmyn ayns clou iddaalagh.
 
[[Çhengaghyn Samoidagh|Samoidagh]]
* [[Çhengaghyn Samoidagh Hwoaie|Samoidagh Hwoaie]]
** [[Enetsish]] (Yenets, ''Yenesei-Samoyed'') - begnagh marroo
** [[Nenetsish]] (''Yurak'')
** [[Nganasanish]] (''Tavgy, Tavgi, Tawgi, Tawgi-Samoyed'')
** [[Yuratsish]] - marroo
 
* [[Çhengaghyn Samoidagh Yiass|Samoidagh Yiass]]
** [[Kamassish]] (Kamas) - marroo (20-oo eash)
** [[Matorish]] (Motor) - marroo (19-oo eash)
** [[Selkupish]] (''Ostyak-Samoyed'')
 
[[Çhengaghyn Finn-Oogragh|Finn-Oogragh]]
* [[Çhengaghyn Oogragh|Oogragh]]
** Ungaarish (Magyar)
*** [[Ungaarish]]
** Ob-Oogragh
*** [[Khanty (çhengey)|Khanty]] (Ostyak)
*** [[Mansi (çhengey)|Mansi]] (Vogul)
* [[Çhengaghyn Finn-Permagh|Finn-Permagh]]
** Permagh
*** [[Komi (çhengey)|Komi]] (Komi-Zyriagh, Zyriagh)
*** [[Komi Permagh]]
*** [[Udmurtish]]
** [[Çhengaghyn Finn-Volgagh|Finn-Volgagh]]
*** Mari
**** [[Mari (çhengey)|Mari]] (''Cheremis'')
*** [[Çhengaghyn Mordvinagh|Mordvinish]]
**** [[Erzya (çhengey)|Erzya]]
**** [[Moksha (çhengey)|Moksha]]
*** Çhengaghyn Finn-Volgagh anvio gyn rang-oardraghey
**** [[Merya (çhengey)|Merya]] - (17-oo eash)
**** [[Muromish]]
**** [[Meshcherish]]
*** Finn-Laplannagh (Finn-Saamagh)
**** [[Çhengaghyn Saamagh|Sámi]] (Laplannish, Lappish)
***** Sámi Heear
****** [[Sami Yiass]]
****** [[Sami Ume]] - begnagh marroo
****** [[Sami Lule]]
****** [[Sami Pite]] - begnagh marroo
****** [[Sami Hwoaie]]
***** Sámi Hiar
****** [[Sami Kainuu]] - marroo
****** [[Sami Kemi]] - marroo
****** [[Sami Inari]]
****** [[Sami Akkala]] - marroo (21-oo eash)
****** [[Sami Kildin]]
****** [[Sami Skolt]]
****** [[Sami Ter]] - begnagh marroo
**** [[Çhengaghyn Finn-Baltagh|Finn-Baltagh]]
***** [[Estoinish]]
****** [[Estoinish Yiass]] (goaill stiagh Mulgi as Tartu)
******* [[Võro (çhengey)|Võro]] (goaill stiagh [[Seto (çhengey)|Seto]]
***** [[Finnlynnish]] (goaill stiagh [[Meänkieli]] ny Finnlynnish Tornedalagh, [[Finnlynnish Kven]] as [[Finnlynnish Ingragh]])
***** [[Ingrish]] (Izhorish) - begnagh marroo
***** [[Karelish]]
****** [[Karelish]] chiart
****** [[Ludish]]
****** [[Karelish Olonetsagh]] (Livvi, Aunus, Karelish Aunusagh, Olonetsish)
***** [[Livoinish]] - begnagh marroo
***** [[Vepsish]]
***** [[Votish]] - begnagh marroo
 
==Clou-oaylleeaght==
T’ad soyllee troggallagh ny çhengaghyn Ooralagh na:
 
* ymmyd rheamyssagh ny [[meer yerree|meeryn jerree]] ny [[gleiynaghey]].
* possan mooar caseyn grammeydagh (13-14 caseyn er mean) m.s.:
** Erzya: 12 chase
** Estoinish: 14 caseyn (lesh fer elley fo arganeys)
** Finnlynnish: 15 caseyn
** Ungaarish: 18 caseyn
** Sami Inari: 9 caseyn
** Komi: 27 caseyn ayns abbyrtyn ennagh
** Moksha: 13 caseyn
** Nenetsish: 7 caseyn
** Sami Hwoaie: 6 caseyn
** Udmurtish: 16 caseyn
** Vepsish: 24 caseyn
* coardailys breeocklyn
* gyn keintys grammeydagh
* breear jiooldagh
* a.r.e.
 
==Co-chynneydee reiht==
Shoh reihys co-chynneydee harrish ny çhengaghyn Ooralagh, as ad taishbyney ny sheean-cheaghlaghyn t'ayn. Cha nel y rolley shoh ny rolley çhyndaaghyn: ta bun cheddin ec co-chynneydee, agh foddee dy vel keeal ny focklyn anchasley nish.
 
{| border="1" style="border-collapse: collapse" cellpadding="3"
|-
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Gaelg]]
! style="background-color: #E0E0FF" | [[Proto-Ooralagh]]
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Finnlynnish]]
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Estoinish]]
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Sami Hwoaie]]
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Erzya (çhengey)|Erzya]]
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Mari (çhengey)|Mari]]
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Komi (çhengey)|Komi]]
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Khanty (çhengey)|Khanty]]
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Mansi (çhengey)|Mansi]]
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Ungaarish]]
! style="background-color: #EFEFFF" | [[Nenetsish]]
|-
| aile
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*tuli'''
| tuli
| tuli
| dolla
| tol
| tul
| tyl-
| -
| -
| -<!-- Note: do NOT add Hungarian tűz here because it is not cognate!-->
| tu
|-
| eeast
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*kala'''
| kala
| kala
| guolli
| kal
| kol
| -
| kul
| kul
| hal
| xalya
|-
| edd
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*pesä'''
| pesä
| pesa
| beassi
| pize
| pəžaš
| poz
| pel
| pit'ii
| fészek
| pyidya
|-
| laue
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*käti'''
| käsi
| käsi
| giehta
| ked´
| kit
| ki
| köt
| kaat
| kéz
| -
|-
| sooill
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*śilmä'''
| silmä
| silm
| čalbmi
| śel´me
| šinča
| śin
| sem
| sam
| szem
| sæw°
|-
| suntal
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*süli'''
| syli
| süli
| salla
| sel´
| šülö
| syl
| Löl
| täl
| öl
| tyíbya
|-
| cuishlin / feh
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*sïxni'''
| suoni
| soon
| suotna
| san
| šün
| sën
| Lan
| taan
| ín 'feh'
| te'
|-
| craue
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*luwi'''
| luu
| luu
| -
| lovaža
| lu
| ly
| loγ
| luw
| -
| le
|-
| aane
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*mïksa'''
| maksa
| maks
| -
| makso
| mokš
| mus
| muγəl
| maat
| máj
| mud°
|-
| mooin
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*kunśi'''
| kusi
| kusi
| gožža
| -
| kəž
| kudź
| kos-
| końć-
| húgy
| -
|-
| goll
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*meni-'''
| mennä
| minema
| mannat
| -
| mija-
| mun-
| mən-
| men-
| megy-/men-
| myin-
|-
| beaghey
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*elä-'''
| elää
| elama
| eallit
| -
| ila-
| ol-
| -
| -
| él-
| yilye-
|-
| geddyn baase
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*kaxli-'''
| kuolla
| koolma
| -
| kulo-
| kola-
| kul-
| kol-
| kool-
| hal-
| xa-
|-
| niee
! style="background-color: #E0E0FF" | '''*mośki-'''
| -
| mõskma
| -
| muśke-
| muška-
| myśky-
| -
| -
| mos-
| masø-
|}
 
==Jeeagh er neesht==
* [[Proto-Ooralish]]
* [[Çhengaghyn Altaiagh‎]]
* [[Çhengaghyn Ooralagh-Altaiagh]]
* [[Çhengaghyn Shapoinagh]]
* [[Çhengaghyn Austraineeshagh‎]]
* [[Çhengaghyn Ind-Oarpagh]]
* [[Kynney çhengey]]
* [[Rolley çhengaghyn]]
* [[Çhengaghyn Nostratagh]]
 
{{stub}}