Towl doo: Difference between revisions
Content deleted Content added
kiartaghey |
kiartaghey |
||
Linney 1:
[[Coadan:Accretion disk.jpg|thumb|right|300px|Ta'n caslys shoh taishbyney rollage çhyndaaee co-yeant veih rollage cadjin as towl doo. Ta ym-hayrn y towl doo gee stoo y rollage cadjin, as liorish shen, ta [[disc aase ry-cheilley]] gaase mygeayrt y towl doo.]]
She ard ayns [[traa feaynid]] eh '''towl doo''', raad dy vel [[ym-hayrn]] y towl cho troshey dy vel y sollys neuabyl shaghney ass. T'eh ny hoarey maddaghtoil da [[sheinys ny conastaght cadjin]] (y lhieggan rheamyssagh jeh [[sheinys ny conastaght]] [[Albert Einstein|Einstein]]), agh ta ny rollageyderyn ny yei fys y chur ayns cooid vie reddyn anoayshagh 'syn 'eaynid vooar dy ve nyn duill
Ta [[skell-linney haghyrt]] currit er jeoraght mooie yn towl doo. Cha nel eh ny yeoraght dy velmayd abyl eh dy chronnaghey. T'eh shen, my vel red erbee tuittym stiagh, cha beagh eh ayns pooar dooinney y haghney magh son dy bragh. Y red ta tuittym stiagh, t'eh tannaghtyn sthie cha shickyr as ta'n Chaist er yn Doonaght, ny çheusthie jeh'n towl doo, ta ny bollee dy lioar goll ny s'diuney stiagh jeeragh cha shickyr as ta'n am n'gholl er eieer y Dowan s'ain.
Rere sheiltynys, cha nel cagliagh erbee lesh mooadys y towl doo. Ta sooill ec ny rollageydyn dy jig ad noal er tuill
Ta cooid vie feanish ayn ta cur lesh fys dy vel tuill
== Shennaghys ==
Linney 19:
'Sy vlein [[1939]], va [[Robert Oppenheimer]] as H. Snyder faaishnaghey dy vel rollage feer-vooar abyl scoltey-stiagh dy yannoo as towl doo d'aagail ny yei. T'eh shen, foddee eh dy beagh çheet er towl doo najooragh mooie 'sy feaynid, rere y sheinys ec y chooid sloo. Ec y toshiaght, va eie lesh ny h-oaylee "rollage riojit" dy chur er y towl doo den sorçh shen, ny my vel rollage cohuittym stiagh ayns troa y skell-linney haghyrt, beagh e halloo "riojit" faagit echey myr y vel eh jeeragh tra dy vel craue raadeeoil Schwarzschild as y skell-linney haghyrt roshit, rere ny maddaght.
S'beg yn tastey hug ny h-oayllee da ny rollageyn sheinyssagh shoh roish jerrey ny [[1970yn]]. V'eh shassoo y chooid smoo ny fishagyn nagh vel ayns ny tuill
Tra de vel y sheinys as y ghleashaght cronneyderagh gaase, hoshee ny rollageyderyn cur sym ayns ny tuill
==Feanish==
===Croo===
Rere sheinys ny conastaght cadjin, cha nee jantagh dy vel tuill
Tra dy vel brishey sheese kuseaghtoil jeant er y smooinaght shoh, tra hig shin dys y faaishnys nagh beagh [[rollage naeearane]] dy vel unnane e hummid as thummid jeh queig Grianyn - nagh beagh ee anchorragh ny rollage naeearane, as dy chotuittym ee stiagh aynjee hene dy chribbey ny towl doo. T'eh er fys dy chroo rollage naeearane neu-aanchorragh jeh'n sorçh shoh choud's ta rollageyn eddyr 25 as 30 Grianyn er thummid ny yei stiagh-scoltey dy yannoo ec jerrey nyn "mioys" oc myr rollage cadjin. Myrgeddin, foddee dy vel rollage naeearane aanchorragh gaase stoo dy chur ry-cheilley j'ee - ny jean jarrood dy vel ym-hayrn lane niartal cur broo er y rollage naeearane myrgeddin, as ad sluggey stoo as y spoar huc - derrey dy vel ee ro hrome dy ve aanchorragh.
Ny tuill
T'eh er fys, foast, dy vel towl doo mooar lane niartal ([[Yn Stroieder Mooar]], myr ta currit er ny keayrtyn) ayns çheshvean [[Raad Mooar Ree Gorree]] as nagh erreeishagh dy ny co-rollageyssyn elley eh. Ta thummid ny millioonyn Grianyn co-chruinnit ayns dagh towl doo jeh'n sorçh shoh, as freggyrtyn anchasley currit da'n feysht, cre haghyr dy vel ad crooit. T'eh yn chied meeanaghey na dy vel çhaglym rollageagh mooar thummidagh ayn ec y toshiaght as dy vel stiagh-scoltey ym-hayrn ayn. Rere y nah veenaghey, va rollage mooar ayn ec y toshiaght, myr dy vel "seihll" ayn, as eh cur stiagh stoo da hene, derrey dy vel e aie hummid ayn as dy vel stiagh-scoltey y "theihll-rollage" dy yannoo towl doo ec y jerrey. T'eh yn treeoo meeanaghey na dy vel tuill
Ta towl doo thummid eddyr-ghoaillagh er y sorçh towl doo ta eddyr eddyr oc eddyr ny tuill
Er ny seihlltee shoh, ta ny hoayllee cur eab er kiaddaghyn d'obbraghey magh dy chur er y cooieys oc kiare forseyn bunnee yn dowan dy reirey rere un horçh maddaght as fishag ynrican. Sheinysyn earrooit dy chummey lesh y feysht shoh d'eayslit, t'eh ny cheeayllaghey daue dy vel eh neu-yeant meegra-huill
=== Baght as enney ===
Linney 49:
===Redyn s'foddee ad dy vel ny towl doo oc===
Ta dy liooar feanishyn neuyeeragh ayn veih ny cronneyderyn ta cur er fys de vel tuill
* tuill
* tuill
Ta feanishyn ennagh ayn er towl doo ta eddyr eddyr oc veih çheu y hummid jeh, as king oc ta cubbyl jeh cheead ny cubbyl jeh thousane keayrtyn ny s'trimmey na'n Ghrian. T'eh er fys dy vel towl doo den sorçh shoh ny red ta shin loayrt mychione ny moiryn scellyn-x.
====Tuill
Lesh ny feedyn bleeantyn, ta ny rollageyderyn cur "co-rollageyssyn bio" er co-rollageyssyn ennagh dy vel ard-chowraghyn neuchadjin ec rheynn lhieu, dy vynchooishee co-rollageyssyn ta sheeyney magh goulraght ec menkidyn nagh vel cadjin, ny co-rollageyssyn ta nyn moiryn lajer goul-honnyn oc. Ta ny sheinysyn as ny cronneyderyn cur er fys dy vel tuill
== Ard-chowraghyn y towl doo ==
Linney 69:
Ta'n [[skell-linney haghyrt]] ny "halloo" yn towl doo. Cha nel y thalloo ayn agh 'sy cheeall maddaghtoil, ny cha nel un halloo bun-chooishagh ny neuhastagh ayn. Rere [[Stephen Hawking]], mannagh vel y towl doo çhyndaa er e ash, she unnane y skell-linney haghyrt as cruinney. She unnane craue raadeeoil ny cruinney shoh - y foddid veih çheshvean y towl doo dys y chruinney - as [[craue raadeeoil Schwarzschild]]. Ec y skell-linney haghyrt, she unnane bieauid cosnee yn towl doo as bieauid y sollysh. Çheusthie jeh, t'eh ny smoo na bieauid y sollysh - t'eh shen, dy haghney magh ass rheamyssaght ym-hayrn y towl doo, shegin da markiagh harrish bieauid y sollysh. Er y fa dy vel chooilley red fishigagh t'er enney ain neuabyl markiagh harrish bieauid y sollysh, cha nod lesh un red fishigagh shaghney magh ass y towl doo. Foddee ny kinneigyn as ny redyn goll harrish y skell-linney, myr nagh vel jeoraght fishigagh ny bac ayns shen, agh cha nod ad yn ard çheusthie jeh'n skell-linney d'aagail.
Myr nagh vel shin abyl goll stiagh ayns y towl doo, aahirrey dy yannoo er as tilley dy chur coontey er cre ta ry-akin ayn, shegin dooin soiaghey jeh'n red nagh vel ard-chowraghyn ec ny tuill
=== Jee-chummey Traa feaynid as y Frame Imraa ===
Linney 94:
=== Towl doo çhyndaa ===
[[Coadan:Rotating Black Hole.jpg|250px|right|thumb|Towl doo çhyndaa]]
Yn tastid dy hooarmayd er y towl doo heose, t'eh bunnit er y roie-chliaghtey nagh vel y towl doo dy chassey er e ash. D'obbree, ansherbee, bee ny rollageydyn çhyndaa, as rere leigh freayll y vomentum uillinagh, shegin da'n towl doo çhyndaa foast, my vel y rollage çhyndaa as er streeagey yn towl doo. Myr shen, s'cosoylagh dy vel ny feer-huill
Ta daa skell-linney ec towl Kerr. Myrchaagh, ta'n skell-linney haghyrt ayn as eh cruinn, agh harrish shen, çheumooie jeh'n skell-linney shoh, ta sorçh fainey eelipsoydagh lesh yn ennym ergosfeir. She jeoraght yn arrys yn ennym ta currit er yn aa-skell-linney, ta'n ergosfeir soit eddyr ee as yn 'eer-skell-linney haghyrt, as y daa skell-linney çhehghey ry-cheilley ec ard hwoaie as ard yiass y towl doo. Ny redyn ta stiagh 'syn ergosfeir, ta'd goll mygeayrt y towl doo ayns un troa lesh yn ergosfeir, as cha dod ad ve shickyr ayns cosoylaght lesh red elley ta er y çheumooie jeh'n ergosfeir. Cha lhiass daue tuittym stiagh 'sy howl doo hene, ny my vel gleashaght ondagh bree currit ec yn ergosfeir daue, foddee dy hilgey magh ad.
Linney 100:
My vel y towl doo çhyndaa leah dy liooar, hem y skell-linney dy slane, shen y fa dy vel y neuchadjinys foshlit, as eh abyl e eiyrtys dy chloie roish y dowan ta mygeayrt. Ta'n [[neuchadjinys rooisht]] ny vun-chooish skeealyn scoagh, myr cha nel fys ec peiagh erbee c'red by vod ry yannoo ny cre'n stayd t'ayns y stoo 'sy neuchadjinys ansherbee - foddee eh ny leighyn najooragh dy chur veih y cummey oc ayns y çhymbyllaght. Cha row neuchadjinys rooisht erbee sonraghit roish, ansherbee, as er lesh ny hoayllee dy vel "kinseyraght chosmagh" ayns bree - t'eh shen, dy re soyllagh da'n skell-linney haghyrt dy cheiltyn veih'n dowan, as ta shen shen.
===Ynnydaght ny tuill
Feysht foast gyn freggyrt ayns fishag bunneydagh eh sou-cheeayll cailjynys yn oayllys, ny sou-cheayll [[ynnydaght y towl doo]]. Dy classicee, ta ny leighyn fishag unnane quoi jeu t'ad nyn ngoll er eie ny ergooyl 'syn am. My velmayd abyl soiaghey as bieauid dagh kinneig 'sy Dowan y howse, oddagh shin shennaghys y Dowan d'obbraghey magh trooid ny kinneigyn dy heet ny yei er ash 'syn am. 'Syn obbrinaght quantum, ta'n ard-chione shoh co-reggyrtagh da smooinaght scanshoil ny h-ynnydaght, dy vel ny chiangley lesh coadey ny cosoylaght.
Foddee, ansherbee, dy vel ny tuill
==Jeeagh er neesht==
Linney 116:
== Kianglaghyn çheumooie ==
{{commons}}
* [http://video.google.com/videoplay?docid=-6215434494081736769&hl=en Leaghtey çhellveeishagh ollooscoill Yale: Fosley dys Tuill
* [http://hubblesite.org/explore_astronomy/black_holes/ Black Holes: Gravity's Relentless Pull]
* [http://antwrp.gsfc.nasa.gov/htmltest/gifcity/bh_pub_faq.html FC er tuill
* [http://casa.colorado.edu/~ajsh/schwp.html Towse-oaylleeaght Schwarzschild]
* Tufts University: [http://hepguru.com/blackholes/ Shalee ny studeyryn (Rheynn mie da paitçhyn)]
* http://www.mpe.mpg.de/ir/GC/index.php
* https://blue.utb.edu/newsandinfo/2006%AD%AD_04_13BreakthroughBlackHoles.htm
* [http://www.sciencedaily.com/news/space_time/black_holes/ Naight er aahirrey ny tuill
* [http://www.sciam.com/article.cfm?chanID=sa006&articleID=0004567B-11FB-1EDD-8E1C809EC588EF21 Earishlioar oaylleeagh Americaanagh (Jerrey Souree 2003) Cubbyl neuchadjin y cho-rollageys - tuill
* [http://www.sciam.com/article.cfm?chanID=sa006&articleID=000CCC72-2AED-1264-980683414B7F0000 Earishlioar oaylleeagh Americaanagh (Boaldyn 2005) Tuill
* [http://www.space.com/blackholes/ SPACE.com Dagh ooilley red fo tuill
* [http://www.damtp.cam.ac.uk/user/gr/public/bh_intro.html Fosley dys tuill
* [http://library.thinkquest.org/C007571/english/advance/core8.htm Ard-vaddaght ghaalaghey tuill
* [http://science.howstuffworks.com/black-hole.htm HowStuffWorks.com]
[[Ronney:Tuill
[[Ronney:Co-rollageyssyn]]
[[Ronney:Sheiltynys ny conastaght]]
|