Kiangley kemmigagh: Difference between revisions

Content deleted Content added
No edit summary
Linney 54:
Ta gagh breneen Mg cur e lectraneyn mooie da breneen ocsygien. Er yn oyr dy vel '''daa''' lectrane caillit ec y vreneen Mg, ta shin screeu symbol yn eeane myr Mg<sup>2+</sup>. As er yn oyr dy vel daa lectrane cosnit ec y vreneen O, ta shin screeu yn eeane shen myr O<sup>2-</sup>.
 
== Y kiangley cofioosaghco-fioosagh ==
Cha nel beoyn er co-stooghyn ennagh lectraneyn y choayl ny lectraneyn y chosney. Dy cliaghtagh, ta neu-veainyn myr shen, myr sampleyr, carboan as hiddragien. Bentyn da co-vreneenyn as daa neu-veain ayndaue, ta ny breneenyn jannoo nyn gooid share dy gheddyn hoght lectraneyn ayns nyn vynneigyn-lectrane sodjey magh liorish '''rheynn''' lectraneyn. She '''kiangley cofioosaghco-fioosagh''' t'ayn eisht.<br />
Son y chooid smoo, she kianglaghyn cofioosaghco-fioosagh t'ec co-vreneenyn nagh vel ayndaue agh neu-veainyn, myr hiddragien (H<sub>2</sub>), cloreen (Cl<sub>2</sub>), neetragien (N<sub>2</sub>), ushtey (H<sub>2</sub>O), ammoiney (NH<sub>3</sub>), mettane (CH<sub>4</sub>), daa-ocseed charboan (CO<sub>2</sub>), a.m.s.
=== Kianglaghyn unnaneagh cofioosaghco-fioosagh ===
===== Sampleyr nane =====
Ayns gas hiddragien, cha nel breneenyn hiddragien nyn lomarcan - she co-vreneenyn t'ayn dy bollagh. Ayns gagh co-vreneen hiddragien, ta daa vreneen hiddragien kianglt ry-cheilley. Ayns gagh breneen hiddragien, cha nel agh un lectrane (H = 1). Dy chosney reaghey ny lectraneyn ayns hailium (He = 2), ta daa vreneen hiddragien çheet ry-cheilley dy rheynn lectraneyn dy ve goll rish hailium.<br />
Myr shen, ta daa lectrane syn ynneig sodjey magh ec gagh breneen hiddragien - y lectrane echey hene as y lectrane rheynnit. Ta shin gra kiangley '''unnaneagh cofioosaghco-fioosagh''' rish rheynn y phiyr-lectrane. Dy mennick, ta'n kiangley cofioosaghco-fioosagh shoh screeut myr shoh: H-H.
===== Sampleyr jees =====
Kiart goll rish gas hiddragien, ayns gas cloreen she co-vreneenyn jeant ass daa vreneen t'ayn. Ta piyryn dy vreneenyn cloreen kianglt ry-cheilley liorish kiangley cofioosaghco-fioosagh. S'leayr yn aght ta ny breneenyn cloreen goll er kiangley ry-cheilley my ta shin jeeaghyn er reaghey ny lectraneyn ayns breneen cloreen: Cl = 2, 8, 7
===== Sampleyr tree =====
Ayns co-vreneen mettane (gas dooghyssagh), ta un vreneen carboan ny lomarcan kianglt rish kiare breneenyn hiddragien. S'aashagh toiggal yn aght ta co-vreneen mettane goll er troggal my ta shin jeeaghyn er reaghey ny lectraneyn ayns ny breneenyn C as H:
Linney 68:
* H = 1<br />
Ta'n breneen carboan as ny kiare breneenyn hiddragien rheynn lectraneyn dy lhieeney ny fynneigyn sodjey magh oc.
=== Kianglaghyn Cofioosaghco-fioosagh Dooble as Tree-filley ===
Choud as shoh, ta shin er ve jeeaghyn er kianglaghyn cofioosaghco-fioosagh raad ta piyr dy lectraneyn goll er rheynn eddyr daa vreneen. Agh ayns co-vreneenyn ennagh ta ny breneenyn cummit ry-cheilley liorish rheynn daa phiyr, ny tree piyryn, dy lectraneyn.<br />
''Tra ta un phiyr dy lectraneyn goll er rheynn, she kiangley cofioosaghco-fioosagh unnaneagh t'ayn.<br />''
''Tra ta daa phiyr dy lectraneyn goll er rheynn, she kiangley cofioosaghco-fioosagh dooble t'ayn.<br />''
''Tra ta tree piyryn dy lectraneyn goll er rheynn, she kiangley cofioosaghco-fioosagh tree-filley t'ayn.''<br />
==== Kianglaghyn Cofioosaghco-fioosagh Dooble ====
Ayns co-vreneen ocsygien, O<sub>2</sub>, she kiangley dooble t'ayn. T'eh çheet lesh gagh breneen ocsygien hoght lectraneyn syn ynneig sodjey magh echey y chosney. Ta e hey lectraneyn hene ec gagh breneen ocsygien ayns yn ynneig sodjey magh echey, as t'eh rheynn daa lectrane elley. Ta sambyl elley jeh'n chiangley dooble ry-gheddyn ayns co-vreneen carboan.
==== Kianglaghyn Cofioosaghco-fioosagh Tree-filley ====
Ta sambyl jeh kiangley tree-filley ry-gheddyn ayns co-vreneen neetragien. S'doillee yn kiangley eddyr ny breneenyn neetragien y vrishey. Shen y fa dy vel gas neetragien cho neu-ymobbreeagh. Cooinee dy nee N = 2, 5 reaghey ny lectraneyn ayns breneen neetragien.
 
== Troyn co-vunstooghyn eeaneagh as co-fioosagh ==
[[Coadan:NaCl2.jpg|thumb|alt=Jalloo jeh strughtoor NaCl.|Myr sampleyr, ta reaghey reajagh ny h-eeaneyn ayns crystal dy chloreed sodjum (NaCl) ry akin 'sy jalloo shoh.]]