Agglish Ellanyn ny Geyrragh

Ta Agglish Heayagh Ellanyn ny Geyrragh (Faaroish: Fólkakirkjan) ny h-aspickys Lutheragh jeh chooid Agglish ny Danvarg ayns Ellanyn ny Geyrragh. Hooar ee magh e neuchrogheydys er 29 Jerrey Souree 2007 as t'ee nane jeh ny h-agglishyn by loo ayn.

Ta mygeayrt 85% jeh'n phobble ny olteyn er yn agglish ashoonagh.

Shennaghys

Çheet ny Creestiaght

Rere Saga Færeyinga, hug yn Loghlynagh Sigmundur Brestisson y Chreestiaght gys Ellanyn ny Geyrragh. Chur y Ree Norlynnagh Olav Trygvason ayns oardagh Creestee y yannoo jeh sleih ny hellanyn 'sy vlein 999. Va shassoo noi roish y chraueeaght noa, stiurit rish Tróndur í Gøtu currit fo chosh, agh hooar Sigmundur baase.

Yn Eash Catoleagh

Mygeayrt keead blein erreish da hug y Chreestiaght stiagh ayns ny hellanyn haink Agglish Ellanyn ny Geyrragh lesh yn Agglish Raueagh, lesh stoyl y charree soit ayns Kirkjubøur as fo stiurey yn ard-aspick ayns Nidaros (Tróndheim). Va mygeayrt 33 aspickyn er ny hellanyn derrey yn aachummey.

Eash neu-heeoil v'ayn. Ta daa choontys ayns ny skeealyn feniagh mychione y raad dy vel thalloo goit veih'n phobble. Rere y feniagh-skeeal fo Chah Mannafallsdal va'n aspick (foddee yn Aspick Erlend, reiht ayns 1269) marrooit. Ta kiartys shennaghys neuhickyr, agh t'eh taishbyney eh dy vel streeu eddyr yn agglish as y pobble kerçheenagh.

Yn Aachummey

Ayns 1540 va'n saggyrt Catoleagh jerrinagh scughit veih oik. Hannee yn aspick Protestoonagh ayns ny hellanyn er feie cubbyl dy vlein as erreish da, haink dean fo stiurey Aspick ny Seelynn myr ynnydagh ny hagglish.

Yn Agglish Lutheragh

Hooar yn Agglish chair-chredjuagh Lutheragh currit er ard ec Jesper Brochmand ynnyd coshey ayns ny hellanyn. V'ad y lioar Brochmand (c.1650) as hymnyn Thomas Kingo veih'n vlein 1699 ny cooid smoo jeh seihll spyrrydoil y phobble gys y 20oo eash.

Yn Aavioghey Ashoonagh

Nar y haink jerrey lesh y greim margee ny Danvarg 'sy vlein 1856, va aavioghey tarmaynagh as cultooragh ayn. Haink caghlaa ny Creestiaght er ny hellanyn as ayns 1924-25, hooar Faaroish y stayd keddin as v'ec y Danvargish. Va oardee agglishagh (bashtaghyn, oanluckaghyn, poosaghyn a.r.e.) currit stiagh ayns ny hellanyn ayns Faaroish 'sy vlein 1930, as ayns 1961 va'n Vible Chasherick currit magh ayns Faaroish. Ayns 1977 va'n chied ben-viggar oarderit, as ayns 1990 haink er yn agglish dy vel ny aspickys hene ayns Agglish ny Danvarg.

Ayns 2005, va conaant eddyr Ellanyn ny Geyrragh as y Danvarg fo-screeuit. Lhig da'n conaant bunnagheyn Danvargagh dy chur fo stiurey ny hellanyn. Er y laa ashoonagh Ólavsøka er 29 Jerrey Souree 2007, hooar yn agglish e neuchrogheydys veih Agglish ny Danvarg.

Saggyrtyn Ard-ghooagh

Lucas Debes (1623-1675), Smaghteyr Ellanyn ny Geyrragh, hug eh magh y chied lioar mychione ny hellanyn.
V. U. Hammershaimb (1819-1909), Smaghteyr Ellanyn ny Geyrragh, va Grammadeys Noa-emshiragh ny Faaroish crooit echey.
Fríðrikur Petersen (1858-1917), Smaghteyr Ellanyn ny Geyrragh, feelee as politickeyr.
Jacob Dahl (1878-1944), Smaghteyr Ellanyn ny Geyrragh, çhyndaader ny Bible.
Kristian Osvald Viderø (1906-1991), jeeoilagh, va çhyndaa Dahl creaghnit echey.

Kianglaghyn çheumooie

Ynnyd-eggey oikoil (Faaroish)
Tjatsi.fo - Thousane Bleeaney yn Chreestiaght (liorish Anker Eli Petersen)
Ynnyd-eggey Fotografyn mychione Kialteenyn Faaroagh