Steatyn y Phaab

aa-steat fo reiltys jeeragh y phaab ayns mean lieh-innys yn Iddaal (756–1870)

Va Steatyn y Phaab (Iddaalish: Stato Pontificio; Ladjyn: Dicio Pontificia), ny Steat yn Agglish dy h-oikoil (Iddaalish: Stato della Chiesa; Ladjyn: Status Ecclesiasticus),[1] ny straih thallooyn ayns Lieh-innys yn Iddaal fo reiltys jeeragh y phaab eddyr 756 as 1870.[2] V'ad coontit mastey steatyn mooarey yn Iddal voish yn 8oo eash derrey co-unnaneyssey yn Iddaal, eddyr 1859 as 1870.

Stato della Chiesa (it)
Status Ecclesiasticus (la)
Steat yn Agglish

756–1870
Brattagh Armys
Brattagh Armys
Arrane ashoonagh
Marcia trionfale (1857–1870)
Y Varçhal Ard-varriaghtagh
Soiaghey Steatyn y Phaab
Soiaghey Steatyn y Phaab
Steatyn y Phaab ayns 1815
Preeu-valley Y Raue
Çhengaghyn Ladjyn, Iddaalish, Ocsitaanish
Craueeaght Y Catoleaghys Raueagh (credjue yn steat)
Reiltys Monarkaght absaloidagh reihdagh yeelagh
Paab
 - 756–757 Steaon II
 - 1846–1870 Pius IX
Shennaghys
 - Toyrtys Pepin 754
 - Conaant y Veneesh 1177
 - Jee-vunneeaght 20 Mean Fouyir 1870
Earroo yn phobble
 - 1853 ool. 3,124,668 
Argid Scudo Steatyn y Phaab (derrey 1866)
Y lira Paabagh (1866–1870)
Goll roish
Goll ny yei
Impiraght Vaisantium fo'n reeraghtys Isauragh
Pobblaght Cospaia
Diucaght Parma as Piacenza
Pobblaght y Tiber
Pobblaght y Raue
Chied Impiraght y Rank
Pobblaght y Raue
Reeriaght yn Iddaal

Va bun y steat ry-gheddyn ayns yrjaghey'n Chreestiaght er feie'n Iddaal, as marish cleayney yn Agglish Chreestee va girree. Roish y 8oo eash veanagh, marish leodaghey Impiraght Vaisantium 'syn Iddaal, haink er y Phaabaght dy ve seyr ayns bree. Hug shiartanse dy reireyderyn Creestee, goaill stiagh ny reeaghyn Frankagh Çhalse Mooar as Pépin Giare, ny smoo thallooyn da'n Agglish as fo'n reiltys eck.[3] Car yn Aaruggyr, va'n thalloo phaabagh mooadit dy lheeadagh as haink er y phaab dy ve coontit myr fer jeh reireyderyn theayagh yn Iddaal smoo scanshoil chammah's toshiagh yn Agglish. Ec y vullagh, choodee Steatyn y Phaab y chooid smoo jeh ny h-ardjyn twoaieagh Iddaalagh Lazio (ta goaill stiagh y Raue), Marche, Umbria as Romagna, as ayrnyn jeh Emilia.

Roish 1861, va ayrnyn mooarey jeh thalloo Steatyn y Phaab goit liorish Reeriaght yn Iddaal. Fy yerrey, cha row agh Lazio, goaill stiagh y Raue, freilt fo reiltys baaishagh y phaab. Ayns 1870, chaill y paab Lazio as y Raue as cha row thalloo ishigoil erbee ec y Steat, faagail magh Caayr Lionagh y Raue, nagh row cummaltit dy caggoil ec y steat Iddaalagh noa. Ayns 1929, chur y toshiagh fashistagh Iddaalagh Benito Mussolini, kione reiltys yn Iddaal, jerrey rish feysht "y Phryssoonagh 'sy Vatican" v'ayn eddyr yn Iddaal unnaneysit as y Toiag Chasherick liorish barganey Conaant Lateran, va fo-screeuit liorish y daa phartee. Chur y conaant enney da reiltys y Toiag Chasherick harrish unnid halloo eddyr-ashoonagh noa-chrooit, steat caayragh caglit çheusthie jeh'n Raue haink dy ve enmyssit Caayr y Vatican.

Imraaghyn reagh

  1. Frederik de Wit (1700). "Status Ecclesiasticus et Magnus Ducatus Thoscanae". Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2018-03-06.
  2. "Papal States". Encyclopædia Britannica. 30 Averil 2020. Er ny hashtey veih’n lhieggan bunneydagh er 5 Jerrey Fouyir 2021. Feddynit magh er 11 Luanistyn 2021.
  3. "Papal States | historical region, Italy | Britannica". www.britannica.com (ayns English). Er ny hashtey veih’n lhieggan bunneydagh er 2021-11-15. Feddynit magh er 2021-11-21.

Kianglaghyn magh reagh