Soilshaghey magh:Çhengoaylleeaght
Ta'n duillag shoh son soilshaghey aagherridyn as cliaghtaghyn çhengoaylleeaght.
Aagherridyn cadjin reagh
Ta ymmyd jeant jeh ny haagherridyn shoh ayns sampleyryn çhengoaylleeagh.
| Aagherrid | Keeall |
|---|---|
| UN | cummey unnaneagh |
| DA | cummey daagh |
| YL | cummey yl-rey |
| 1, 2, 3 | kied, nah as treeoo phersoon |
| 1UN, 1DA, 1YL | cummaghyn y chied phersoon: unnaneagh, daagh as yl-rey |
| 2UN, 2DA, 2YL | cummaghyn y nah phersoon: unnaneagh, daagh as yl-rey |
| 3UN, 3DA, 3YL | cummaghyn y treeoo phersoon: unnaneagh, daagh as yl-rey |
| SYR | cummaghyn seyr (neuchrogheydagh) |
| RNG | focklyn rang; myr sampleyr, ayns Sheenish |
| COY, MCOY | cummaghyn cooyrtoil, meechooyrtoil |
| CHA | cummaghyn emshir chaie |
| LAA | cummaghyn emshir laaragh |
| RYH | cummaghyn emshir emshir ry-heet |
| PRT | cummaghyn pretereitagh |
| KIA | cummaghyn kianglagh |
| IMM | cummaghyn grooish immeeaght, goll er ("continuous") |
| CNT | cummaghyn grooish chreaghnit, chooilleenit ("perfect") |
| KNT | cummaghyn grooish chionnit ("experiential") |
| BWO, FIR, NAE | cummaghyn bwoirrinagh, firrinagh, naeear |
| SHL | cummey shellooagh |
| BNC, COO | bun-chooish y raa, coontys y raa |
| OBB | cummaghyn obballagh |
| JAR | cummaghyn jarrooagh |
| FEY | cummaghyn feyshtagh |
| ART, ART.KIN, ART.NHO | artyn, artyn kinjagh, artyn neuhoilshaghey |
| BRN | breneenyn |
| ROV | rovreearyn |
| TOC, ROC, EOC | taah-ocklyn, roie-ocklyn ("preposition"), eear-ocklyn ("postposition") |
| CRO, MYE, MRO | crogheydys, meer yerrey, meer roie |
| BRE | breearyn |
| NPH | cummaghyn neuphersoonagh |
| NIO | cummaghyn neu-ioosagh |
| NCG | cummaghyn neuchaghlaaee |
| AIS | cummaghyn aistragh |
| DAI | cummaghyn daa-aistragh |
| COO | cummaghyn coonee |
| JAN | jantagh (paart) |
| SUR | surransagh (paart) |
| KIO | kione |
| CAS, CASJ, CASN | cass, cass jeeragh, cass neuyeeragh |
| COM | commagh ('kione' vreear neuchaghlaaee) |
| CSD | cassidagh |
| ENM | ennymagh |
| GIE | gienneydagh |
| ERG | ergatagh (ayns ergadagh-jeeragh) |
| JEE | jeeragh (ayns ergadagh-jeeragh) |
| FWE | fwee |
| FJA | fwee jantagh |
| FSU | fwee surransagh |
| FED | fwee eddyr |
| FNH | fwee noi-hurransagh |
Cliaghtaghyn cadjin reagh
Rolteen reagh
Dy cadjin, ta rolteen (*) cowraghey dy vel raa ny troggal çhengoaylleeagh neuchiart. Jean cosoylaghey:
(1)
- a. Ta fys mie ayd er shen.
- b. *Ta fys ayd dy mie er shen.
Ta'n rolteen cowraghey dy nee sampleyr neuchiart t'ayn, son dy hoilshaghey magh reillyn ny çhengey, foddee.
Sampleyryn çhengoaylleeagh reagh
Sampleyryn as tree linnaghyn oc reagh
Son taishbyney troyn çhengaghyn elley, t'ad jannoo ymmyd mooar jeh sampleyryn as tree linnaghyn oc:
| Lalu | mbana-na | na | lodu | Ta'n linney shoh taishbyney raa, fockle ny red elley ayns y çhengey hene | |
| ro | çheh.3UN | yn | grian | Ta'n linney shoh taishbyney fys çhengoaylleeagh (sheeanagh, co-oardrailagh, jalloo-oaylleeagh...) trooid caghlaa fockle er fockle. Ta aagherridyn ny cowraghyn çhengoaylleeagh oc | |
| "Ta'n ghrian ro heh" | Ta'n linney shoh ny hyndaa ayns Gaelg ghlen, son taishbyney keeall y raa | ||||
Slane lhiettal reagh
My ta slane lhiettal (.) eddyr daa 'ockle (ny ny smoo) ayns çhyndaa dy hampleyr, ta shen cowraghey dy vel y fockle bunneydagh goaill stiagh keeall yn ghaa. Myr sampleyr:
| Verym |
| cur.RYH.1UN |
| "Nee'm cur" |
Ta shen cowraghey dy vel y fockle verym goaill stiagh keeall cur + emshir ry-heet + kied phersoon + unnaneagh ayns un 'ockle.