Feaillere Gregoiragh

Ta'n feaillere Gregoiragh çheet er yn eaillere smoo ymmydit feie ny cruinney. Hie eh er ny hoshiaghey ayns 1582 as haink eh stiagh ayns ynnyd eaillere Yool hie roish er-yn-oyr dy row marranys ayn: v'eh cur blein vishee rish yn eaillere dagh kiare bleeaney gyn lhimmey. Va foddeeaght vlein Yool 365.25 laaghyn (365 laaghyn as 6 ooryn) dy jeeragh, agh ta'n Dowan cruinlaghey yn Ghrian ny s'niessey da 365.2425 laaghyn (mygeayrt 365 laaghyn, 5 ooryn, as 49 minnidyn). She un vinnid jeig dagh blein yn anchaslys eddyr y daa eaillere.

Rere shen, va ny h-imbaghyn cleayney magh veih'n eaillere. Myr sampleyr, as ny h-eashyn goll shagh, va laa lieh yn arree (y laa 'syn arragh tra ta'n laa choud as yn oie) taghyrtyn ny s'leah as ny s'leah ayns soyllaghey rish e ghate tradishoonagh, 21 Mayrnt. She yn feaillere va anchiart, cha nee cruinlagh y Dowan. Roish ny 1500yn, v'eh goaill toshiaght mysh er 11 Mayrnt, jeih laa 'ro leah' rere yn eaillere. Dys ny h-eirinee, cha row eh scanshoil er-yn-oyr dy row ad gobbraghey lesh ny h-imbaghyn as cha lesh yn eaillere. Agh, s'mooar y scansh v'ayn da'n agglish Chreestee er-yn-oyr dy vel date y Chaisht co-earrooit veih laa lieh yn arree as eh taghyrtyn er 21 Mayrnt. Kyndagh rish shen, ren Paab Gregoir XIII fogrey magh dy lhisagh y feaillere jannoo corlheim jeih laa ayns 1582.

Son dy haghney yn marranys shen reesht, ren ad kerraghey 'reill yn vlein vishee.' Derrey'n vlein shen, va dagh kiarroo Mee Hoshiaght Arree er ny rheynn magh ayns 29 laaghyn, gyn lhimmey. Lurg shen, v'eh fogrit magh nagh beagh 29 laaghyn ayns Toshiaghtyn Arree ayns bleeantyn ta goaill jerrey rish 00 mannagh vel eh so-rheynnagh lesh 400. Myr shen, she blein vishee va 2000, er-yn-oyr dy row eh so-rheynnagh lesh 400, agh she bleeantyn cadjin gyn y 29 Toshiaght Arree va ny bleeantyn 1700, 1800, as 1900.

Haghyr y ceaghley oikoil tra haink Jeheiney 15oo Jerrey Fouyir jeeragh lurg Jerdein 4oo Jerdein 1582.

Kianglaghyn magh

• Gregorian calendar er In Our Time ec y BBC
• Çhyndaader Feaillere
• Inter Gravissimas (Ladjyn) (Frangish) (Baarle)