|eash= ~8oo eash RC - jiu<ref>Pierre Swiggers, ''Transmission of the Phoenician Script to the West,'' ayns Daniels as Bright, ''The World's Writing Systems,'' 1996</ref>
|unicode= U+0370 to U+03FF (“Greek and Coptic”)<br/>U+1F00 to U+1FFF (“Greek Extended”)
|iso15924 = Grek
}}
{{Abbyrlhit Greagagh}}
Ta'n '''abbyrlhit Greagagh''' ([[Greagish]]: ''Ελληνικό αλφάβητο'') ny phossan dy chiare lettyryn as feed ta ymmydit ry hoi screeu sheese y [[Greagish|Ghreagish]] veih'n 9-oo ny yn 8-oo eash RC. T'eh ny chied abbyrlhit as ny abbyrlhit shinney er-yn-oyr dy vel eh cowraghey magh dagh [[breeockle]] as dagh [[corockle]] lesh cowrey er lheh.<ref name="Blackwell">{{cite book|last=Coulmas|first=Florian|title=The Blackwell Encyclopedia of Writing Systems|year=1996|publisher=Blackwell Publishers Ltd|location=Aah yn Ollee|isbn=0-631-21481-X}}</ref> Va ny lettyryn er nyn ymmyd myr [[earrooyn Greagagh]], as y cliaghtey shen goaill toshiaght 'sy 2-h eash RC.
Daase yn abbyrhit Greagagh ass yn [[abbyrlhit Feaneeckagh]], agh cha nel mooinjerys echey rish [[Linnagh B]] ny yn [[shillabaght Chypragh|çhillabaght Chypragh]], coryssyn screeuee leah da'n Ghreagish. Daase ram abbyrlhityn elley ta ymmydit 'syn [[Yn Oarpey|Oarpey]] as 'sy [[Yn Niar Meanagh|Niar Meanagh]] ass, goaill stiagh yn [[Abbyrlhit Romanagh|abbyrlhit Ladjynagh]].<ref name="Blackwell" /> Ayns bishaghey lesh yn ymmyd echey jiu son screeu sheese y [[Greagish|Ghreagish]], ta ny lettyryn ayn ymmydit myr [[lettyryn Greagagh 'sy vaddaght|cowraghyn 'sy vaddaght as 'syn oaylleeaght]], myr [[fishag vreneenyn|enmyn da breneenyn]] 'syn 'ishag, as myr enmyn rollageagh, as myr enmyn [[co-vraaraghyssyn as co-hayraghyssyn]], as son cooishyn ennagh elley.
Ta lettyryn ennagh ayn as cummaghyn ceaghlee ry-akin oc, as ny cummaghyn shen goaill eiraghey veih myn-lauescreeuee mean-eashagh. Choud's ta'n ymmyd jeu jeant ayns clougraafeeaght chadjin ny Greagish myr aghtyn clou, ta fir jeu er ny gheddyn ynchoadagheeyn er lheh ayns [[Unicode]].
* Ta'n cowrey {{Unicode|ϐ}} ("beta cass-lhoobagh") ny chummey ceaghlee cass-lhoobagh jeh'n lettyr [[Beta (lettyr)|beta]] (β). 'Sy tradishoon Frangagh jeh clougraafeeaght ny Shenn-Ghreagish, ta β ymmydit ec toshiaght focklyn as ta {{Unicode|ϐ}} ymmydit çheusthie jeh focklyn.
* Ta'n lettyr [[epsilon]] as daa chummey ceaghlee ry-akin dy corrym - <math>\epsilon\,\!</math> ('epsilon' corranagh, cosoylagh rish lieh-chiarkylagh lesh linney) ny <math>\varepsilon\,\!</math> (cosoylagh rish earroo 3 contraartagh). Ta'n cowrey {{Unicode|ϵ}} (U+03F5) enmyssit myr cummey corranagh er lheh, as eh ymmydit myr cowrey çhaghnoil.
* Ta'n cowrey {{Unicode|ϑ}} ("theta laue-screeuee") ny chummey roie jeh [[theta]] (θ), as t'eh ry-akin dy mennick ayns lauescreeuee, as er ymmyd lesh keeall er lheh myr cowrey çhaghnoil.
* Ta'n cowrey {{Unicode|ϰ}} ("cowrey kappa") ny chummey roie jeh [[kappa]] (κ), as eh er ymmyd myr cowrey çhaghnoil.
* Ta'n cowrey {{Unicode|ϖ}} ("pi ceaghlee") ny chummey laue-screeuee shenndeeagh jeh [[pi]] (π), as t'eh ymmydit myr cowrey çhaghnoil.
* Ta'n lettyr [[sigma]], 'sy chlougraafeeaght chadjin, ry-akin as daa chummey ceaghlee echey: ta ς ymmydit ec jerrey focklyn ynrican, as ta σ ymmydit aynd dagh boayl elley. Ta'n cummey {{Unicode|ϲ}} ("sigma corranagh", cosoylagh rish y ''[[c]]'' Ladjynagh) ny cheaghlagh aghtagh mean-eashagh as foddee dy vel ymmyd jeant jeh lesh ny gyn yn anchaslys jerrinagh.
* Ta'n preeu-lettyr [[upsilon]] (Υ) ry-akin lesh ceaghlee aghtagh anchasley echey, lesh ny strugeyn heose goll seose dy jeeragh myr ta ry-akin 'sy ''Y'' Ladjynagh, ny lesh cassagyn beggey echey. Ta'n cowrey {{Unicode|ϒ}} (U+03D2) enmyssit da'n chummey cass-loobagh er lheh, as t'eh ymmydit myr cowrey çhaghnoil.
* Ta'n lettyr [[Phi (lettyr)|phi]] taghyrt lesh daa cheaghlee aghtagh dy mennick - lesh y chummey <math>\textstyle\phi\,\!</math> (kiarkyl lesh linney pontreilagh goll ny hrooid) echey ny myr <math>\textstyle\varphi\,\!</math> (cummey cass-loobagh ta foshlit ec y vaare). Ta'n cowrey {{Unicode|ϕ}} (U+03D5) enmyssit da'n chummey doont er lheh as t'eh ymmydit myr cowrey çhaghnoil.
'Sy [[cair-screeu yl-heeanagh|chair-screeu yl-heeanagh]] tradishoonagh ta ymmydit dy tradishoonagh da'n Çhenn-Ghreagish, foddee breeocklyn ymmyrkey [[scarreydagh (cairscreeu)|scarreydee]], ta shen dy ghra slattagyn as ennalyn. T'ad ny slattagyn ayn na'n [[slattag virragh|clattag virragh]] ({{Foawragh|{{yl-heeanagh|´}}}}), y [[slattag hrome|clattag hrome]] ({{Foawragh|{{yl-heeanagh|`}}}}), as y [[slattag lhoobagh|clattag lhoobagh]] ({{Foawragh|{{yl-heeanagh|ˆ}}}}). 'Sy Çhenn Ghreagish, ren ny slattagyn shen soilshaghey cummaghyn anchasley jeh'n [[slattag ardjey|clattag ardjey]]. Ec jerrey yn eash Raueagh, va'n clattag ardjey er ny aase gys [[Stroos (çhengoaylleeaght)|slattag stroos]], as 'sy Ghreagish ny s'anmey ren dagh fer jeh ny slattagyn shen soilshaghey magh breeocklyn stroosit. T'ad ny h-ennalyn ayn na'n [[Spiritus asper|ennal gharroo]] ({{Foawragh|{{yl-heeanagh|῾}}}}), as eh cowraghey sheean {{IPA|/h/}} ec toshiaght fockle, as yn [[Spiritus lenis|ennal ghleayshagh]] ({{Foawragh|{{yl-heeanagh|᾽}}}}), as eh cowraghey aasaaraght y çheean {{IPA|/h/}} ec toshiaght fockle. Ta'n lettyr rho (ρ), ga nagh vel eh ny ny vreeockle, gymmyrkey ennal gharroo dy kinjagh traa t'eh ec toshiaght fockle. She scarreydagh elley ta ymmydit 'sy Ghreagish na'n [[Ponk dooblit (scarreydagh)|cowrey scarree]] ({{Foawragh|{{yl-heeanagh|¨}}}}), as eh soilshaghey magh [[Hiatys (çhengoaylleeaght)|hiatys]].
'Sy vlein 1982, va'n shenn chorys screeuee, er enney myr y cowrey yl-heeanagh, jeant aashagh dy ve ny chorys unsheeanagh, as staydys oikoil 'sy Ghreag ec y corys shen nish. Cha nel ayn nish agh un clattag, y ''tonos'', as va ny h-ennalyn scrysst.
== Ymmyd yn abbyrlhit Greagagh ry hoi çhengaghyn elley ==
She'n preeu-ymmyd jeh'n abbyrlhit Greagagh na dy screeu sheese y Ghreagish. Ansherbee, dy keayrtyn as ayns buill ennagh, va ymmyd jeant jeh son dy screeu sheese çhengaghyn elley.<ref>Jeeagh er S. Macrakis, 1996 son y chlaare lioaragh</ref>
=== Sampleyryn leah ===
* Y chooid smoo jeh ny [[abbyrlhityn ny h-Aishey Beg|h-abbyrlhityn 'syn Aishey Veg]], ymmydit m. 800-300 RC son dy screeu sheese çhengaghyn lheid as y [[Lydish]] as y [[Phrygish]], ren ad ymmyd jeh'n abbyrlhit Greagagh leah lesh kiartagheeyn beggey — myr va ny [[abbyrlhit Iddaalagh Shenndeeagh|h-abbyrlhityn Iddaalagh Shenn]].
* [[Çhengaghyn Shenn-Valkanagh]], goaill stiagh y [[Thrakish]]. Son çhengaghyn ny abbyrtyn gerroil, lheid as y [[Shenn Vassadoanish|Çhenn Vassadoanish]], ta focklyn er lheh freilt ayns teksyn Greagish, agh cha nel teksyn gyn scuirr freilt.
Ta shiartanse dy abbyrlhityn ennagh screeuit lesh yn abbyrlhit Greagagh lesh cooney lettyryn bishee elley:
* Ta'n abbyrlhit Bactriagh cur y lettyr [[Sho (lettyr)|Sho]] stiagh 'syn earroo as va'n abbyrlhit shen ymmydit son dy screeu sheese y [[Bactrish|Vactrish]] fo reill yn [[Impiraght Kushan]] (65-250 BNJ).<ref>[http://web.archive.org/web/20150730162226/http://www.gengo.l.u-tokyo.ac.jp/~hkum/bactrian.html New Findings in Ancient Afghanistan — the Bactrian documents discovered from the Northern Hindu-Kush], leaght liorish yn Olloo Nicholas Sims-Williams (Ollooscoil Lunnin - Hirayama Prize)</ref>
* Ta'n [[abbyrlhit Coptagh]] cur hoght lettyryn veih'n [[Demotagh (Egyptagh)|Demotagh]] rish. T'eh foast ymmydit jiu, 'syn [[Yn Egypt|Egypt]] son y chooid smoo, son dy screeu sheese y [[Coptish|Choptish]]. Ta ny lettyryn freayll [[Script unshagh|cummey unshagh]] dy cadjin ta anchasley veih ny cummaghyn ta ymmydit 'sy Ghreag jiu (jean cosoylaght rish cummaghyn jeh'n abbyrlhit Ladjynagh ta ymmydit 'sy [[script Gaelgagh]]).
* Ta'n [[Shenn Nubish|Çhenn Nubish]] ass [[Makuria]] (y Toodaan noa-emshiragh) cur tree lettyryn Coptagh rish, daa lettyr veih'n [[script Meroitagh]], as un daalettyr jeh daa ghamma Greagagh ta ymmydit son dy screeu sheese y sheean ng.
=== Ayns ny h-eashyn ny s'noa ===
* [[Coptish]] (jeeagh heose).
* Va'n [[Turkish]] va loayrit ec [[Agglish Chair-Chredjuagh Hiar|Creestee Cair-Chredjuagh]] (''[[Karamanlidyn]]'') screeuit sheese dy mennick ayns bun-screeuyn Greagagh, as y bun-screeu shen enmyssit ''[[Turkish Karamanli|Karamanlidika]]''.
* Va'n [[Albaanish]] [[Tosk (çhengey)|Tosk]] screeuit sheese dy mennick lesh yn abbyrlhit Greagagh, as y cliaghtey shen goaill toshiaght mygeayrt ny bleeaney 1500 (Elsie, 1991). Hoilshee yn clou ayns [[Moschopolis]] magh shiartanse dy heksyn Albaanish ayns bun-screeu Greagagh car y 18-oo eash. 'Sy vlein 1908, rere co-choyrle [[Bitola|Monastir]], va [[Abbyrlhit ny h-Albaanish|cair-screeu Ladjynagh]] currit er bun ry hoi Tosk as [[Gheg (çhengey)|Gheg]]. Cha nel yn [[abbyrlhit Arvanitagh]], ta bunnit er yn abbyrlhit Greagagh, er n'ymmyd agh 'sy Ghreag.
* Va [[Çhengaghyn Slavagh Yiass|abbyrtyn Slavagh Jiass]] eigsoylagh, cosoylagh rish y [[Bulgeyrish|Vulgeyrish]] as y [[Massadoanish|Vassadoanish]] noa-emshiragh, screeuit sheese ayns bun-screeuyn Greagagh, keayrtyn. Ta ny çhengaghyn Slavagh Yiass noa-emshiragh jiu goaill ymmyd jeh [[Abbyrlhit Kyrillagh|abbyrlhityn Kyrillagh]] kiartit.<ref>"Dva balgarski rakopisa s gracko pismo", ''Balgarski starini'' '''6''', 1920; André Mazon and André Vaillant, ''L'Evangelaire de Kulakia, un parler slave de Bas-Vardar'', Bibliothèque d'études balkaniques '''6''', 1938; Jürgen Kristophson, "Das Lexicon Tetraglosson des Daniil Moschopolitis", ''Zeitschrift für Balkanologie'' '''9''':11; Max Demeter Peyfuss, ''Die Druckerei von Moschopolis, 1731-1769: Buchdruck und Heiligenverehrung in Erzbistum Achrida'', Wiener Archiv für Geschichte des Slawentums und Osteuropas '''13''', 1989.</ref>
* Va ymmyd jeant jeh cowraghyn Greagagh ry hoi screeu sheese yn [[Aromaanish]]. Ec y traa t'ayn, cha nel cair-screeu cadjinit ec yn Armeanish, agh t'eh çheet ayns shilley dy bee cair-screeu bunnit er y [[Romaanish]] doltit.