Sphinx: Difference between revisions

Content deleted Content added
m Sphinxyn aa-enmyssit myr Sphinx: She sphinxyn yn ylrey Shegin da enmyn artyn ve nyn vormyn ynrican
No edit summary
Linney 1:
[[Image:Cairo, Gizeh, Sphinx and Pyramid of Khufu, Egypt, Oct 2004.jpg|250px|right|thumb|[[Sphinx Mooar Giza]], lesh [[Pyramid Khufu]] 'sy chooyl-ynnyd]]
Ta'n '''sphinx''' jalloo feayn-skeealleydagh baagh-chrooagh, ta soilshaghit magh myr [[leion]] ny lhie sheeynt lesh kione deiney. Ta'n bunneydys echey soit ayns shenn jallooghyn grainnit 'syayns [[Shenn-Reeriaght]] [[Yn Çhenn-Egypt|ny Shenn-Egypt]], quoi dy vel yn ennym "toghteyder" currit orroo liorish ny Greagee. Ta cretooryn cosoylagh ry-akin ayns Jiass as Shiar-Yiass ny h-Aishey, as va aavioghey yn sphinx ayns ellyn jesheenagh ny h-Oarpey veih'n [[Yn Aaruggyr|Aaruggyr]] derrey'n laa t'ayn.
 
==Sphinxyn Egyptagh==
Linney 13:
Cha nel fys ain er enmyn va currit er ny jallooghyn shen ec ny troggeyderyn. Ec soiaghey y Vooar Sphinx, ta cowrey grainnit er clagh hoit va currit sheose thousane bleeantyn ny yei liorish [[Thutmose IV]] ayns [[1400 RC]] rollaghey tree reayrtysyn jeeaght ny Greiney ynnydagh ec y traa v'ayn, ''[[Khepera]]'' - ''[[Re]]'' - ''[[Atum]]''. Haink er cur stiagh ny jallooghyn shen ayns ard-hroggalysyn tomman as çhiambleagh dy ve tradishoonagh, as va king ny pharaohyn grainnaghit er-baare ny jalloghyn coadeyderyn dy hoilshey magh yn faggys-mooinjerys oc lesh y yeeaght cummaghtagh, [[Sekhmet]].
 
Ta ram sphinxyn ard-ghooagh elley, lhied as y fer ta kione y pharoah [[Hatshepsut]] er, lesh y tuarastyl eck grainnaghit ayns [[clagh ryal]] as eh soit ayns [[Thie Tastey Baljagh yn Ellyn]] ayns [[York Noa (balley)|York Noa]], as y sphinx alabastyr [[Memphis, yn Egypt|Memphis]], ta soit çheu sthie jeh'n thie tastey mooie fo'n speyr. Va'n cooish lheanaghit dy yannoo astylyn mooarey lesh sphinxyn as ad cur arrey er çheet stiagh gys tommanyn as çhiambleyn, as currit er postyn er greeishyn gys ard-hroggalysyn mooarey. Va nuy cheead jeu, as ad cowraghey [[Amon]], troggit ayns [[Thebes]], raad dy row e chultys echey ny stroshey.
 
[[Image:Sphinx MET 11.185.jpg|thumb|upright|Sphinxyn Greagagh Shenn-emshiragh Jeianagh, [[Attica]], m. 530 RC]]
==Tradishoonyn Greagagh mychione sphinxyn==
Veih'n [[Yn Eash Ooha|Eash Ooha]] va kianglaghyn traghtee as cultooragh eddyr ny Greagee as ny h-Egyptee. Roish cummaltys ny h-Egypt liorish [[Alistair Mooar]], va nyn ennym ''sphinx'' currit er ny jallooghyn shen. Screeu screeudeyryn shennaghys as çheeroaylleeghyn Greagagh mie dy liooar mychione cultoor ny h-Egypt. Ny cheayrtyn, hugg ad ''criosphinxyn'' er sphinxyn lesh king-rea orroo, as ''hierocosphinxyn'' er fir lesh king-ushag.
 
Ta'n fockle "Sphinx"goit jeeragh veih'n [[Greagish|Ghreagish]] '''''Σφιγξ''''' — '''''Sphingx''''', dy baghtal veih'n vreear '''''σφιγγω''''' — '''''sphinggo''''' ta çhyndaait myr "toghtaghey".<ref>Gow tastey dy vel γ focklit magh myr 'ng' tra dy vel eh roish γ ny/as ξ.</ref> Foddee dy vel yn ennym shoh çheet magh ass dy vel shelgeyryn possan leionyn nyn leionyn bwoirrin, as ad marroo nyn olmysyn liorish toghtey, as ad caigney yn mwannal as freayll smaght orroo derrey'n vaase oc. Ta'n fockle Baarlagh ''sphincter'' ("dooneyder") çheet magh ass y vun keddin.
 
Cha row agh ''Sphinx'' ynrican ayns feayn-skeealleydaght ny Greag, as v'eh ny jouyl y stroialtys as drogh-aigh. Rere [[Hesiod]], inneen [[Echidna (feayn-skeealleydaght)|Echidna]] as [[Orthrus]] v'aynjee; rere deiney elley, inneen Echidna as [[Typhon]] v'aynjee. T'adsyn ooilley nyn jallooghyn [[Jeeaghtyn Chthonagh|Chthonagh]] ass feayn-skeealleydaght leah ny Greag, roish reirey nyn Olympeeyn.
 
V'ee soilshaghit ayns corn-daahghey as [[Lieh-chummey|lieh-chummaghyn]] ny soie cha jeeragh as billey ny s'menkey na ny lhie sheeynt, myr leion skianagh lesh kione ven; ny v'ee ny ben lesh maaigyn, ingnyn as keeaghyn leion, arbyl ard-nieu as skianyn urley eck.
 
Va'n Sphinx ny chowrey da'n shenn steat-valley [[Chios]], as v'eh ry-akin er sealyn as cooinaghyn veih'n sheyoo eash RC derrey'n treeoo eash BNJ.
 
===Raa dorraghey y Sphinx===
T'ad gra dy row yn Sphinx freayll arrey er çheet stiagh gys y valley Greagagh, Thebes, as dy row eh cur raa dorraghey er troailtee as ad geearree entreilys. Cha row yn raa dorraghey sonrit liorish skeealeree leah ny skeealyn mychione y sphinx, as cha row eh bun-towshanit derrey shennaghys jeianagh ny Greag.<ref>{{enmyslioar|sjerree=Edmunds|kied=Lowell|ennym=The Sphinx in the Oedipus Legend|blein=1981|soilsheyder=Hain|boayl=Königstein im Taunus|id=ISBN 3-445-02184-8}}</ref>
 
V'ad dy gra ayns ynsagh jeianagh dy row yn sphinx currit veih'n çheer valley [[Yn Eetoip|Eetoipagh]] liorish [[Hera]] ny [[Ares]] gys [[Thebes, yn Ghreag|Thebes]], raad, rere screeunyn [[Sophocles]], ''[[Oedipus Tyrannus]]'', t'ee cur y raa dorraghey smoo scanshoil er ny troailtee:
 
==Sphinxyn ayns Jiass as Shiar-Yiass ny h-Aishey==
==Laaragh fotografyn==
 
==Imraaghyn==
{{reflist}}
 
==Jeeagh er neesht==
* [[Greeu]]
* [[Pyramid]]
* [[Pyramidyn Egyptagh]]
* [[Hippogriff]]
* [[Simurgh]]
* [[Ainle]]
 
{{commons|Sphinxes|Sphinxyn}}
{{stub}}
[[Category:Cretooryn shenn-skeealagh Egyptagh]]
[[Category:Cretooryn shenn-skeealagh Greagagh]]
[[Category:Crosh-sheelreeyn feayn-skeealleydagh]]
[[Category:Sorçhyn jeantaneyn Egyptagh]]
[[Category:Raaghyn dorraghey]]
[[Category:Cretooryn sheiltynys]]
 
[[ar:أبو الهول]]