Kiangley kemmigagh: Difference between revisions
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Linney 54:
Ta gagh breneen Mg cur e lectraneyn mooie da breneen ocsygien. Er yn oyr dy vel '''daa''' lectrane caillit ec y vreneen Mg, ta shin screeu symbol yn eeane myr Mg<sup>2+</sup>. As er yn oyr dy vel daa lectrane cosnit ec y vreneen O, ta shin screeu yn eeane shen myr O<sup>2-</sup>.
== Y kiangley
Cha nel beoyn er co-stooghyn ennagh lectraneyn y choayl ny lectraneyn y chosney. Dy cliaghtagh, ta neu-veainyn myr shen, myr sampleyr, carboan as hiddragien. Bentyn da co-vreneenyn as daa neu-veain ayndaue, ta ny breneenyn jannoo nyn gooid share dy gheddyn hoght lectraneyn ayns nyn vynneigyn-lectrane sodjey magh liorish '''rheynn''' lectraneyn. She '''kiangley
Son y chooid smoo, she kianglaghyn
=== Kianglaghyn unnaneagh
===== Sampleyr nane =====
Ayns gas hiddragien, cha nel breneenyn hiddragien nyn lomarcan - she co-vreneenyn t'ayn dy bollagh. Ayns gagh co-vreneen hiddragien, ta daa vreneen hiddragien kianglt ry-cheilley. Ayns gagh breneen hiddragien, cha nel agh un lectrane (H = 1). Dy chosney reaghey ny lectraneyn ayns hailium (He = 2), ta daa vreneen hiddragien çheet ry-cheilley dy rheynn lectraneyn dy ve goll rish hailium.<br />
Myr shen, ta daa lectrane syn ynneig sodjey magh ec gagh breneen hiddragien - y lectrane echey hene as y lectrane rheynnit. Ta shin gra kiangley '''unnaneagh
===== Sampleyr jees =====
Kiart goll rish gas hiddragien, ayns gas cloreen she co-vreneenyn jeant ass daa vreneen t'ayn. Ta piyryn dy vreneenyn cloreen kianglt ry-cheilley liorish kiangley
===== Sampleyr tree =====
Ayns co-vreneen mettane (gas dooghyssagh), ta un vreneen carboan ny lomarcan kianglt rish kiare breneenyn hiddragien. S'aashagh toiggal yn aght ta co-vreneen mettane goll er troggal my ta shin jeeaghyn er reaghey ny lectraneyn ayns ny breneenyn C as H:
Linney 68:
* H = 1<br />
Ta'n breneen carboan as ny kiare breneenyn hiddragien rheynn lectraneyn dy lhieeney ny fynneigyn sodjey magh oc.
=== Kianglaghyn
Choud as shoh, ta shin er ve jeeaghyn er kianglaghyn
''Tra ta un phiyr dy lectraneyn goll er rheynn, she kiangley
''Tra ta daa phiyr dy lectraneyn goll er rheynn, she kiangley
''Tra ta tree piyryn dy lectraneyn goll er rheynn, she kiangley
==== Kianglaghyn
Ayns co-vreneen ocsygien, O<sub>2</sub>, she kiangley dooble t'ayn. T'eh çheet lesh gagh breneen ocsygien hoght lectraneyn syn ynneig sodjey magh echey y chosney. Ta e hey lectraneyn hene ec gagh breneen ocsygien ayns yn ynneig sodjey magh echey, as t'eh rheynn daa lectrane elley. Ta sambyl elley jeh'n chiangley dooble ry-gheddyn ayns co-vreneen carboan.
==== Kianglaghyn
Ta sambyl jeh kiangley tree-filley ry-gheddyn ayns co-vreneen neetragien. S'doillee yn kiangley eddyr ny breneenyn neetragien y vrishey. Shen y fa dy vel gas neetragien cho neu-ymobbreeagh. Cooinee dy nee N = 2, 5 reaghey ny lectraneyn ayns breneen neetragien.
== Troyn co-vunstooghyn eeaneagh as
[[Coadan:NaCl2.jpg|thumb|alt=Jalloo jeh strughtoor NaCl.|Myr sampleyr, ta reaghey reajagh ny h-eeaneyn ayns crystal dy chloreed sodjum (NaCl) ry akin 'sy jalloo shoh.]]
Ta co-vunstooghyn eeaneagh (lectrofioosagh) jeant ass eeaneyn. Ta eayl jeant ass eeaneyn Ca<sup>2+</sup> as O<sup>2-</sup> ta cummit ry-cheilley liorish boandey eeaneagh. Dy cliaghtagh, ta millioonyn jeu goll er sniemmey ry-cheilley crystal y chroo. Ta shin gymmeydey scellyn-X dy gheddyn magh reaghey ny eeaneyn ayns crystalyn. She William Bragg as e vac Lawrence Bragg ren lhiasaghey yn aght dy gheddyn magh y strughtoor jeh crystalyn lesh skellyn-X.
Linney 88:
# '''Dy cliaghtagh, ta covunstooghyn eeaneagh lheie ayns ushtey.''' Ta tayrnys eddyr co-vreneenyn ushtey as eeaneyn. Ta ny h-eeaneyn goll er tayrn ass y chleeah crystallagh as t'ad goll er lheie.
# '''Foddee lectraghys roie trooid covunstooghyn eeaneagh tra t'ad lheit, ny tra t'ad lheiht ayns ushtey.''' Ayns ny staydyn shen, foddee ny h-eeaneyn gleashaghey mygeayrt as y stroo lectragh y ymmyrkey. Cha nod lectraghys roie trooid co-vunstoo eeaneagh tra t'eh stooalt er y fa nagh vel ny h-eeaneyn seyr dy ghleashaghey mygeayrt eisht.
=== Troyn cadjin co-vunstooghyn
Dy mennick, ta co-vunstooghyn jeant ass bunstooghyn ta ry-gheddyn sy vean jeh Taabyl ny Bunstooghyn, m.s., carboan, neetragien, fosfaar, a.m.s. sambil jeh co-vunstooghyn
# '''She ushlee ny gassyn co-vunstooghyn
# '''Pointyn-lheie as pointyn-broie ny co-vunstoghyn
# '''Co-vunstooghyn dy liooar (agh cha nee ad ooilley), cha nel ad lheie ayns ushtey.''' Cha nel shen taghyrt er yn oyr nagh vel eeaneyn ayns co-vunstooghyn
# '''Cha nod lectraghys strooaney trooid co-vunstooghyn
===Giare-choontey troyn ny co-vunstooghyn eeaneagh as
{| class="wikitable"
|-
! Co-vunstooghyn eeaneagh !! Co-vunstooghyn
|-
| Stooaltaneyn dy cliaghtagh ec tempreilys-shamyr. || Ushlee ny gassyn ec tempreilys-shamyr.
|