Partee Deynlagh Soshiallagh y Ghermaan: Difference between revisions

Content deleted Content added
kiartaghey beg
mooadaghey
Linney 1:
{{Kishtey fys partee politickagh
[[Coadan:SPD logo.svg|thumb|Logo dy yn SDP]]
|logo partee
Ta'n '''Partee Deynlagh Soshiallagh ny Germaan''' ({{lang-de|Sozialdemokratische Partei Deutschlands'', ''SPD}}) partee politickagh [[Yn Ghermaan|Germaanagh]].
|daah = {{Partee Soshiallagh ny Germaan/meta/daah}}
|ennym = Sozialdemokratische Partei Deutschlands<br />''Partee Deynlagh Soshiallagh ny Germaan''
|logo = [[Coadan:SPD_logo.svg|100px]]
|caairliagh = [[Sigmar Gabriel]]
|ard-scrudeyr = [[Andrea Nahles]]
|enmys_leeideilagh1 = Lhiass-chaairliee
|ennym_leeideilagh1 = [[Hannelore Kraft]]<br />[[Klaus Wowereit]]<br />[[Olaf Scholz]]<br />[[Manuela Schwesig]]<br />[[Aydan Özoğuz]]
|bunnit = 23 Boaldyn 1863 ([[Co-heshaght Cadjin Labreeyn ny Germaan|ADAV]])<br />7 Luanistyn 1869 ([[Partee Deynlagh Soshiallagh Labreeyn ny Germaan|SDAP]])<br />27 Boaldyn 1875 (covestey)
|kione-cherroo = Willy-Brandt-Haus, D-10911 [[Berleen]]
|eie-oaylleeaght = [[Deynlaghys soshiallagh]], y [[Treeoo Coorse]]
|daaghyn = [[Jiarg]]
|eddyr-ashoonagh = [[Eddyr-ashoonaghs Soshiallagh]]
|oarpagh = [[Partee ny Soshiallee Oarpagh]]
|parloarpagh = [[Cochaarjys Eiyrtagh ny Soshiallee as ny Deynlaghteyryn]]
|ynnyd-eggey = {{URL|www.mebyonkernow.org}}
|çheu_yn_aegid = [[Soshiallee Aegey 'syn SPD|Jusos]]
|enmys_soiagyn1 = [[Bundestag]]
|soiagyn1 = {{Kishtey fys partee politickagh/soiagyn|146|620|hex={{Partee Soshiallagh ny Germaan/meta/daah}} }}
|enmys_soiagyn2 = [[Cummey ny Parlamaidagh Ardjynagh 'sy Ghermaan|Parlamaidyn Ardjynagh]]
|soiagyn2 = {{Kishtey fys partee politickagh/soiagyn|592|1890|hex={{Partee Soshiallagh ny Germaan/meta/daah}} }}
|enmys_soiagyn3 = [[Parlamaid ny h-Oarpey]]
|soiagyn3 = {{Kishtey fys partee politickagh/soiagyn|23|99|hex={{Partee Soshiallagh ny Germaan/meta/daah}} }}
|enmys_soiagyn4 = [[Ministerpräsident|Ard-vinishteryn ny Steatyn]]
|soiagyn4 = {{Kishtey fys partee politickagh/soiagyn|8|16|hex={{Partee Soshiallagh ny Germaan/meta/daah}} }}
}}
She [[partee politickagh]] [[deynlaghys soshiallagh|deynlagh-soshiallagh]] 'sy [[Yn Ghermaan|Ghermaan]] eh '''Partee Deynlagh Soshiallagh ny Germaan''' ({{lang-de|Sozialdemokratische Partei Deutschlands'', '''SPD'''}}''). She fer jeh'n daa phreeu-pharteeyn 'sy Ghermaan, myrane lesh y phartee cumaadagh [[CDU/CSU]]. She [[Sigmar Gabriel]] y fer stiuree.
 
== Shennaghys ==
Ren [[Co-heshaght Cadjin Labreeyn ny Germaan]] ({{lang|de|''Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein''}}, ADAV), va bunnit 'sy vlein 1863, as [[Partee Deynlagh Soshiallagh Labreeyn ny Germaan]] {{lang|de|''Sozialdemokratische Arbeiterpartei''}}, SDAP), va bunnit 'sy vlein 1869, covestey rish nyn geilley 'sy vlein 1875 fo'n enmys [[Partee Soshiallagh Labreeyn ny Germaan]] ({{lang|de|''Sozialistische Arbeiterpartei Deutschlands''}}, SAPD). Veih ny bleeantyn 1878 derrey yn vlein 1890 va streean currit er cruinnaghtyn as yn eiyrtys oc bun y toshiallaghys y chur er oaie fo ny [[Leighyn Noi-Hoshiallaghys]], agh gyn y wooise da ny leighyn shen hooar y partee rheynn jeh pohlldey yn phobble. 'Sy vlein 1890, tra va'n streean scughit as tra v'ad jargal rollaghyn reihyssagh y chur er aaragh, ren y partee ceaghley yn ennym echey myr y lhieggan noa-emshyragh.
V'eh crooit as Unnaneys Ooilley ny Hobbreeyn Germaanagh ({{lang|de|''Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein''}}) (ADAV) er [[23 Boaldyn]], [[1863]] ayns [[Leipzig]]. Va'n kiaddeyder [[Ferdinand Lassalle]].
Ayns [[1875]] va'n ADAV dy chelley lesh y Partee Deynlagh Soshialagh ny Labreeyn ({{lang|de|''Sozialdemokratische Arbeiterpartei''}}) (SDAP). V'eh crooit ayns [[1869]] ayns [[Eisenach]] rish [[August Bebel]] as [[Wilhelm Liebknecht]].
 
Gyn y wooise da conaant y [[Nah Eddyr-ashoonaghys]] shassoo noi'n [[Chied Chaggey Dowanagh]], ren yn SPD votal er son caggey 'sy vlein 1914. Myr eiyrtys er shen as er yn [[Irree-magh Yerrey Fouyir|Irree-magh Bolsheavagh]], ren olteynyn y çheu chlee as y çheu vooar-chlee jeh'n SPD cur parteeghyn elley er bun. By eh [[Commeeys Spartacus]] y chied, [[Partee Deynlagh Soshiallagh Seyr ny Germaan]] ny lurg, as [[Partee Cummynagh ny Germaan]] ny s'anmey. Lurg y vlein 1918 va paart mooar ec yn SPD ayns corys politickagh [[Pobblaght Weimar|Phobblaght Weimar]], ga nagh ren eh shassoo 'sy reiltys myr co-phartee agh ayns ny bleeantyn 1918-1921, 1923 as 1928-1930. Ren [[Adolf Hitler]] cur lhiettrimys er y phartee fo conaantyn y [[Slattys Pooaraghey 1933|Clattys Pooaraghey]]. Va oikee ennagh jeh'n phartee currit ayns pryssoon ny marrooit ec ny [[Natsee]]yn as hie fir elley jeu harrish y vooir 'syn eebyrtys. Tra v'ad 'syn eebyrtys ren ad doltey yn ennym [[Sopade]].
V'eh yn enmys noa na Partee Soshialagh Labreeyn ny Germaan ({{lang|de|''Sozialistische Arbeiterpartei Deutschlands''}}) (SAP).
 
'Sy vlein 1945 ren ny forseyn cochaarjagh ayns cryssyn y Neear lhiggal da cur er bun kiare parteeghyn politickagh. Er yn oyr shen va'n [[Unnaneys Deynlagh Creestee ny Germaan|Unnaneys Deynlagh Creestee]], [[Partee Deynlagh Seyr ny Germaan|Partee Deynlagh Seyr]], [[Partee Cummynagh ny Germaan|Partee Cummynagh]] as yn SPD currit er bun. Ayns [[Cryss y Chummaltys Soveidjagh]] ren ny Soveidjee cur broo er yn SPD partee cadjin y chur er bun lesh ny Cummynee myr [[Partee Unnaneaght Soshiallagh ny Germaan]] ({{lang|de|''Sozialistische Einheitspartei Deutschlands''}}, SED). Ayns ny cryssyn heear va lhiettrimys currit er y Phartee Cummynagh ec Quaiyl Vunraghtoil Chonastagh y Ghermaan Heear 'sy vlein 1956. Veih'n vlein 1949, ayns Pobblaght Chonastagh y Ghermaan she yn SPD fer jeh'n daa phreeu-phartee, as she yn Unnaneys Deynlagh Creestee yn fer elley. Eddyr ny bleeantyn 1969 as 1982, as 1998 as 2005 by Hoshiallee Gheynlagh [[Shansyleyryn ny Germaan]] as ayns ny bleeantyn elley by Gheynlaghteyryn Creestee ny Shansyleyryn elley.
Ayns [[1890]] ren eh goaill e enmys aaragh.
 
Eddyr 1875 as 1890 v'eh cummit anleighalagh rish [[Otto von Bismarck]]. En ad laccal dy beeaghey yn cairyn ny labreeyn.
 
Ayns [[1914]] va'n SPD rheynnit ayns daa partee. Ren olteyn smoo yn phartee cummal seose y [[Kaiser]] as y gaggey. Ren olteyn elley crooit y Partee Deynlagh Soshialagh Neuchroghagh ny Germaan ({{lang|de|''Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschland''}}) (USPD). V'ad noi yn caggey.
 
Jei yn ceau jeh'n [[reeriaght]], ren yn SPD reill [[Pobblaght Weimar]] ny keayrtyn.
 
Va'n SPD y partee agh ayns [[Reichstag]] ny heiy noi jeh'n ''Ermächtigungsgesetz'', as haink [[Adolf Hitler|Hitler]] dy ve [[jaghteyr]].
 
Ren ny [[Natsee]]yn symney yn SPD. Ren ad goaill y fer tosheeyn. V'ad currit gys [[sleih-champ]]yn Natseeagh.
 
Jei [[yn Derrey Caggey Dowanagh]], va'n SPD aachrooit.
 
Ayns [[Pobblaght Gheynlagh ny Germaan]], va'n SPD eiginit rish y reiltys dy [[Unnaneys ny Poblaghtyn Soveidjagh Soshiallagh]] dy gholl lesh y partee [[cummynys|cummynagh]] dy jannoo yn [[Partee Unnaneyssit Soshialagh]] ({{lang|de|''Sozialistische Einheitspartei''}}).
 
Va [[Kurt Schumacher]] ny chied fer toshee yn SPD jei yn caggeys.
 
Ayns 1969 haink Willy Brandt dy ve ny chormeyder conastagh. Ayns [[1974]] haink [[Helmut Schmidt]] dy ve ny chormeyder.
Eddyr [[1998]] as [[2005]] va [[Gerhard Schröder]] ny chormeyder Germaanagh. Va e pharteeas yn [[Bündnis 90/Die Grünen]].
 
Ayns Mee Houney [[2005]] haink yn SPD dy ve oiltey dy cochiangley lesh y CDU as y CSU fo [[Angela Merkel]].
 
== Claare ==
Ta'n SPD rere tradishoon y partee ny laboree ayns y Ghermaan.
Ayns 1959 ren yn SPD doltey yn ''Godesberger Programm''. Hreig yn SDP [[Marksaght]], as ren eh soiaghey jeh'n '''farrys dy margee'''.
 
== Jeeagh neesht er ==
* ''[[Bundestag]]''
* [[Pobblaght Weimar]]
* [[Politickaght ny Germaan]]
* [[Rolley parteeghyn politickagh 'sy Ghermaan]]
 
== Lhaih tooilley ==
Line 46 ⟶ 48:
 
== Kianglaghyn mooie ==
{{Commonscat|Sozialdemokratische Partei Deutschlands|Partee Deynlagh Soshialagh ny Germaan }}
* [http://www.spd.de/servlet/PB/menu/1588284/index.html Ynnyd-eggey oikoil y phartee] ([[Baarle]]){{en jalloo}}
 
{{Partee Politickagh Germaanagh}}
 
[[Ronney:PolitickaghtPartee Soshiallagh ny Germaan| ]]
[[Ronney:Parteeghyn politickagh 'sy Ghermaan]]
[[Ronney:Parteeghyn politickagh ayns Impiraght ny Germaan]]
[[Ronney:Parteeghyn politickagh ayns Pobblaght Weimar]]
[[Ronney:Parteeghyn deynlagh soshiallagh]]
[[Ronney:Parteeghyn soshiallagh as deynlagh soshiallagh 'sy Ghermaan]]
[[Ronney:Eddyr-ashoonaghys Soshiallagh]]
[[Ronney:Nah Eddyr-ashoonaghys]]
 
{{Link FA|he}}