Jeeneysoar: Difference between revisions

Content deleted Content added
+ennym elley
++
Linney 27:
 
She possan dy chaghlaa dy chretooryn eigsoylagh ad ny jeeneysoaryn; lesh ny smoo na 9,000 dooie ta ny smoo dooieyn 'sy phossan Aves (ushagyn) na ayns possan erbee elley agh ny yeeastyn [[perciformes|perciformagh]].<ref name=Alfaroetal2009>{{enmysearishlioar| screeudeyr=Alfaro, M.E., F. Santini, C. Brock, H. Alamillo, A. Dornburg. D.L. Rabosky, G. Carnevale, and L.J. Harmon | blein=2009| ennym=Nine exceptional radiations plus high turnover explain species diversity in jawed vertebrates| earishlioar=Proceedings of the National Academy of Sciences USA| ym-lioar=106| earroo=32| duillagyn=13410–13414|pmid=19633192|doi=10.1073/pnas.0811087106|pmc=2715324|bibcode = 2009PNAS..10613410A }}</ref> Ta ny smoo na 500 [[genus]] er lheh,<ref name=Wang&Dodson>{{enmysearishlioar| screeudeyr=Wang, S.C., and Dodson, P. | blein=2006| ennym=Estimating the Diversity of Dinosaurs| earishlioar=Proceedings of the National Academy of Sciences USA| ym-lioar=103| earroo=37| duillagyn=13601–13605|pmid= 16954187|doi=10.1073/pnas.0606028103|pmc=1564218|bibcode = 2006PNAS..10313601W }}</ref> as ny smoo na 1,000 dooie dy yeeneysoaryn er lheh,<ref name=AmosBBC>{{enmyseddyrvoggyl | screeudeyr=Amos J| kiangley=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7620621.stm | ennym=Will the real dinosaurs stand up? | obbyr= BBC News| datefeddyn=2011-03-23 | date=2008-09-17}}</ref> er nyn soilshaghey magh ec [[shenn-ontoayllee]]yn. Ta dooieyn foast er mayrn as fooillee fossylagh taishbyney dy row jeeneysoaryn ry-gheddyn er dagh mooar-rheynn.<ref name=MacLeod>{{cite journal|author=MacLeod, N, Rawson, PF, Forey, PL, Banner, FT, Boudagher-Fadel, MK, Bown, PR, Burnett, JA, Chambers, P, Culver, S, Evans, SE, Jeffery, C, Kaminski, MA, Lord, AR, Milner, AC, Milner, AR, Morris, N, Owen, E, Rosen, BR, Smith, AB, Taylor, PD, Urquhart, E & Young, JR|title=The Cretaceous–Tertiary biotic transition|year=1997|journal=Journal of the Geological Society|volume=154|issue=2|pages=265–292|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3721/is_199703/ai_n8738406/print|doi=10.1144/gsjgs.154.2.0265}}</ref> By [[luss-eeder]]yn fir jeh ny jeeneysoaryn, as by [[eeder-foalley|eederyn-foalley]] fir elley jeu. By [[daa-chassagh|ghaa-chassee]] cooid vooar jeh ny jeeneysoaryn, goaill stiagh ushagyn, agh va cooid vooar elley jeh ny possanyn mooghit nyn [[kiare-chassagh|giare-chassee]], as ren fir jeu caghlaa veih'n daa chass oc gys ny kiare cassyn. Va strughtooryn taishbynys yl-chast ec ram dooieyn lheid as eairkyn as kereenyn, as ren possanyn roie-henndeeagh lhiasaghey neeallaghtyn ushylagh lheid as [[eilley (baagh-oaylleeaght)|eillaghyn craueagh]]. T'ad ny jeeneysoaryn eeanlee ny vertebree etlagh smoo kionneyssagh er y chruinney veih mooghey yn ''[[pterosaur]]'', as ta feanish ayn dy ren dagh jeeneysoar croo idd as brey oohyn er yn aght cheddin as vel ny h-ushagyn noa-emshyragh croo idd as brey oohyn. Ga dy vel enney mooar er ny jeeneysoaryn er çheu yn vooadys mooar oc, va'n chooid smoo jeu cha beg as deiney ny ny sloo.
 
Haink yn ennym "jeeneysoar" magh ass yn 'ockle Baarlagh "dinosaur" as eh hene er ny chroo 'sy vlein 1842 ec y çhenn-ontoayllee Sostynagh [[Richard Owen]]. T'eh çheet magh ass ny focklyn Greagish ''δεινός'' (''deinos'') "atçhimagh, niartal, yindyssagh, lajer" + ''σαῦρος'' (''sauros'') "jiolgan". Car y chied lieh jeh'n 20oo eash ren y chooid smoo jeh'n phobble oaylleeagh credjal dy nee cretooryn feayr-fuiltagh litçheragh as jee-cheeaylagh v'ayns ny jeeneysoaryn. Ansherbee, ta'n chooid smoo jeh'n ronsaght t'er stiurey veih ny 1970yn taishbyney dy nee cretooryn lheiltagh v'ayndaue as soe yrjit oc as dy row ceaghlaghyn eigsoylagh oc son eddyr-obbraghey sheshoil.
 
Veih traa feddyn magh ny kied fossylyn jeeneysoaragh 'sy 19oo eash lheah ta ushylee dy yeeneysoaryn ny coipyn goll er ve croghit myr tayrnyssyn ayns thieyn tashtee feie ny cruinney, as haink er ny jeeneysoaryn dy ve nyn gooid jeh cultoor y theihill. T'ad ry-gheddyn ayns lioaryn as scannaneyn lheid as ''[[Jurassic Park (scannane)|Jurassic Park]]'', as ta feddynyn magh noa soilshit magh ec yn ym-ysseraght. 'Sy ghlare chadjin, ta'n fockle "jeeneysoar" ymmydit dy chur sheese er reddyn ro-vooarey, ass oash, ny jeerit gys yn anvioys,<ref name=m-w/> as eh shen soilshey magh yn eie dy nee cretooryn mee-lhoobagh y çhenn heihll v'ayndaue.
 
== Imraaghyn ==