Vertebra: Difference between revisions
Content deleted Content added
m bot currit stiagh ec: fa:مهره (استخوانشناسی) |
Mooadaghey |
||
Linney 1:
[[Coadan:Gray93.png|thumb|right|
Ta '''vertebra''' ny '''junt craue-drommey''' çheet er corp craueagh 'sy [[craue drommey|chraue drommey]] ta cowraghey [[vertebrata|dreeym-juntee]]. T'eh jeant ass '''corpane vertebragh''' (''corpus vertebrae''), '''corran vertebragh''' (''arcus vertebrae''), daa '''chubblane tessen''' (''processus transversus''), kiare '''cubblaneyn juntagh''' (''processus articulares'') as '''cubblane drommey''' (''processus spinosus''). Ta'n [[craue drommey]] ny choodagh coadey da'n [[coyrd drommey]] ta sheeyney veih bun y [[claigin|chlaigin]] sheese çheu drommey y vaagh dys y [[pelvis|phelvis]], as eisht t'ad jannoo [[famman]].
== Corpane vertebragh ==
[[Coadan:brustwirbel_oben.png|thumb|right|
Ta'n '''corpane vertebragh''' rollianagh, as ta eaghtyr rea garroo s'inshley as s'yrdjey echey. Ta [[claare eddyr-vertebragh]] eddyr eaghtyr s'inshley yn un 'er as eaghtyr s'yrdjey y nah 'er. Ta [[kiangley craue|kianglaghyn craue]] kiangley ad myrgeddin
(''[[Ligamentum longitudinale anterius]]'' as ''[[Ligamentum longitudinale posterius|posterius]]'').
Linney 14:
Ta tuill [[dowan-lhiurid]] (''Foramen transversarium'') trooid y chied dys sheyoo [[vertebra mhuinneelagh|vertebrae mhuinneelagh]]. T'eh ny chassan (''Canalis transversarius'') da'n [[Arteria vertebralis|arteyr as cuishlin vertebragh]] as [[Nervus vertebralis|nearagh vertebragh]].
== Cubblane drommey ==
[[Coadan:Gray85.png|thumb|right|400px|Vertebra, as cubblane drommey ry-akin er y çheu yesh]]
Ayns deiney, ta '''cubblane drommey''' sheeyney ny chooyl as sheese veih cochiangle ny duillagyn vertebragh, as ta muskyllyn as kianglaghyn craueagh kiangley rish. Ayns baaghyn elley, t'eh sheeyney seose, as ny chooyl ny er oaie jeh cochiangle ny duillagyn vertebragh. Ta cubblane drommey mooadit ec shiartanse dy chretooryn, dys jannoo "shiaull"; myr sampleyr, ''[[Dimetrodon]]'' as ''[[Spinosaurus]]'' marroo.
Cha nel cubblane drommey erbee ec y [[atlas (vertebra)|chied vertebra mhuinneelagh]]. Ta cubblaneyn drommey vertebrae 'sy [[sacrum|tacrum]] er nyn go-lheie dys ''[[Crista sacralis median]]''.
==
[[Coadan:Gray90.png|thumb|right|400px|Vertebra deiney. Ta ''inferior articular process'' (cubblane juntagh s'inshley) un vertebra kiangley rish ''superior articular process'' (cubblane juntagh s'yrdjey) y nah vertebra.]]
Ta kiare '''cubblaneyn juntagh''' (daa chubblane s'inshley as daa chubblane s'yrdjey) kiangley vertebrae dy fondagh. Ta eaghtyr kianglee y chubblane s'yrdjey coar y chooyl, as eaghtyr kianglee y chubblane s'inshley er oaie.
== Rang-oardraghey ==
[[Coadan:Spinal column curvature (dumb version).png|thumb|
<br>Mhuinneelagh (bane-jiarg)
<br>Thoracksagh (buigh)
Line 38 ⟶ 33:
]]
T'ad eddyr-scarrey vertebrae rere ynnyd 'sy chraue drommey. Ta [[vertebra mhuinneelagh|vertebrae mhuinneelagh]] adsyn faggys da'n [[mwannal|wannal]]. Er lhimmey jeh daa [[raiseyder (baagh)|raiseyder]] (''Choleopus'' as ''Bradypus'') as y [[booa varrey]] (''Trichechus''), ta shiaght vertebrae mhuinneelagh ec dagh [[sheeintagh]].<ref>{{enmysearishlioar
| screeudeyry = Frietson Galis
| blein = 1999
| ennym = Why do almost all mammals have seven cervical vertebrae? Developmental constraints, Hox genes and Cancer
| earishlioar = Journal of experimental zoology
| ym-lioar = 285
| duillag = 19-26
}}</ref> Ta anchaslyssyn mooar eddyr baaghyn elley; ta un vertebra ec [[daa-veeaghagh|daa-veeaghee]] ennagh, wheesh as 25 ec [[olla]], as va 76 ec y [[plesiosaur|phlesiosaur]] ''[[Elasmosaurus]]''.
Ta ''vertebra drommey'' eddyr y wannal as y [[pelvis]]; she [[vertebra thoracksagh]] t'ayn my t'eh kiangley rish [[asney]], as [[vertebra lumbagh]] t'ayn manangh vel.
Ta [[vertebra sacragh]] faggys da'n phelvis. Ta un ec daa-veeaghee, as daa ec ushagyn as [[Reptilia|beishteigyn]] jeianagh son y chooid smoo, agh ta 3-5 ec sheeintee. Ny keayrtyn, ta kuse jeu co-lheie dys un chraue, y [[sacrum]]. Ta [[synsacrum]] ec [[ushag|ein]], as shen jeant jeh vertebrae sacragh, lumbagh, y [[pelvis]], as kuse dy vertebrae thoracksagh as fammanagh.
Ta [[vertebra fammanagh|vertebrae fammanagh]] jannoo magh y famman. Foddee ad co-lheie dys [[pygostyle]] ein, ny [[coccygeal]] (craue famman) deiney as [[çhimpansee|çhimpanseeyn]]
==Imraaghyn==
{{rolleyimraaghyn}}
|