Yn Oarpey Hwoaie: Difference between revisions

Cha nel [[ny Çheeraghyn Nordagh]] ny yn ard Nordagh goaill stiagh agh fo-rheynn jeh ny çheeraghyn as ny croghaneyn va soilshit magh heose. Roish y 19-oo eash, va'n enmys 'Nordagh' ny 'Twoaieagh' ymmydit son Twoaie ny h-Oarpey ayns keeal va goaill stiagh ny çheeraghyn Nordagh, [[yn Roosh Oarpagh|y Roosh Oarpagh]], [[ny Çheeraghyn Baltagh|çheeraghyn Baltagh]] ([[yn Estaan]], [[Livonia]] as [[Kurzeme]]). Ta'n [[Reeriaght Unnaneysit]] as [[Nerin]] coontit myr çheeraghyn 'syn Oarpey Heear ny keayrtyn.

 

[[Coadan:Septentrionales.jpg|thumb|300px|Caslys-çheerey Ollanagh jeh'n Oarpey Hwoaie, clouit ayns 1601.]]

Dy shendeeagh, choud's va'n Oarpey fo smaght ec yn ard Mean-vooiragh (t'eh shen [[yn Impiraght Romanagh]]), va'n enmys 'Yn Oarpey Hwoaie' currit er dagh ard nagh row faggys da'n Veanvooir, goaill stiagh [[y Ghermaan]], [[ny Çheeraghyn Injil]], as [[yn Austeyr]]. Ta'n cheeal shen ymmydit ayns cooishyn ennagh, lheid as resoonaghtyn [[Aavioghey yn Twoaie]]. Ayns ny mean eashyn va'n enmys (Ultima) [[Thule]] ymmydit as eh çheet er boayl feayn-skeealleydagh ayns ny king hallooin smoo twoaie jeh'n vooar-rheynn.

 

Ta'n Oarpey Hwoaie jeant seose jeh [[lieh-innys Loghlin]], lieh-innys [[Jutland]], y thalloo rea [[Yn ard Baltagh|Valtagh]] ta ny lhie da'n shiar as ny h-ellanyn ta nyn soie er yn 'aarkey vooar magh veih mooar-heer ny h-Oarpey Hwoaie, Greenlynn as mooar-rheynn vooar ny h-Oarpey. Ta joarey yn ard meenit liorish ny h-ellanyn volcaanagh 'sy neear hwoaie, [[yn Eeslynn]] as [[Jan Mayen]] er lheh, y coorse marrey sleitoil 'sy neear, sheeyney magh veih ny sleityn ayns [[ny h-Ellanyn Goaldagh]] dys [[sleityn Loghlin]], ny cruink as sleityn hwoaie meanagh 'sy [[Yn Toolynn|Toolynn]], as y thalloo rea 'sy niar ta goaill stiagh [[y Litaan]], [[y Latvey]], [[yn Estaan]] as [[Finnlynn]].

 

Myr ta'n speyr anchasley veih ard dys ard, ta'n ghlasseraght cheaghlagh chammah, lesh [[tundrey]] goan 'sy twoaie as ayns ny sleityn ardey, [[keyll hwoaieagh|keylljyn twoaieagh]] ayns ny h-ardjyn shiar hwoaie as meanagh, [[keyll vearkanagh heeltagh|keylljyn bearkanagh sheeltagh]] (as y chooid smoo jeu ayns [[Gaeltaght ny h-Albey]] as sheear yiass [[Norlynn]] rieau) as [[keyll lhean-ghuillagagh heeltagh|keylljyn lhean-ghuillagagh sheeltagh]] 'sy jiass, 'sy neear as 'sy niar sheeltagh.

 

{| class="wikitable"

| colspan=5 style="background:#eee;" | '''Yn Oarpey Hwoaie:'''

|- bgcolor="#ECECEC"

! Çheer

! [[Preeu-valley]]

|-

[[lt:Šiaurės Europa]]

[[lv:Ziemeļeiropa]]

[[mk:Северна Европа]]

[[mr:उत्तर युरोप]]