She cummey caslys-skeeal Americaanagh caslys-earishlioar, as skeeal(yn) goll er harrish straih, cabdil ny ghaa ayns dagh ym-lioar jeh. Son y chooid smoo ta’n slane daahit (neychosoylagh rish manga Shapaanagh) as jannoo ymmyd jeh scadooyn (neuchosoylagh rish ymmodee bandes dessiné Europagh). Ta’n chummey shoh mie er enney son y skeeal ard-feniagh.

Toshiaght reagh

Va sleih çhaglym scheimyn aitt myr lioaryn cho leah as 1833, as ayns 1842 va The Adventures of Obadiah Oldbuck (çhyndaa jeh “Histoire de M. Vieux Bois”) y chied hie er soilshaghey magh ‘sy Vaarle.[1] Cha row ad rere’n aght caslys-skeeal jeianagh, lesh bolganyn glare, agh caslyssyn as meer screeuyn foue.

Y chied lioar chaslys-skeealyn slane jeant ayns ny Steaytyn Unnaneysit, she The Yellow Kid in McFadden's Flats ve ayns 1897, as eshyn jannoo y chied ymmyd jeh’n fockle comic book (“lioar caslys-skeealyn”)[2]. Agh cha daink caslys-earishlioaryn dy ve nyn cummey ym-fysseraght derrey ny 1930yn, lesh Famous Funnies: A Carnival of Comics,[3]. Er lesh screeudeyryn shennaghys, shen y chied feer chaslys-earishlioar Americaanagh; myr sampleyr, ta Goulart gra dy row eh "clagh chorneilagh da nane jeh ny banglaneyn smoo vondeishagh ayns çhymskylagh soilshaghey magh earishlioaryn". [4]

Tra va’n tasht jeh scheimyn aitt v’ayn hannah lheie ersooyl, ghow toshiaght ny earishlioaryn leah goaill stiagh beggan obbyr noa. Ren yn çhaglym New Fun #1 (Toshiaght Arree. 1935) mestey obbraghyn aitt, myr "Pelion and Ossa" as "Jigger and Ginger", marish obbraghyn dramadagh myr skeealyn Heear (m.s. "Jack Woods") as contoyryssyn "gaue bwee".

Superman as ard-feniee reagh

 
Action Comics #1 (June 1938). Toshiaght Superman. Ellyn liorish Joe Shuster.

Ayns 1938, haink rish Superman er coodagh Action Comics #1 (Mean Souree 1938). Er chroo liorish Siegel & Shuster, v’eh ny ard-chaslys da ny "ard-feniee" haink lurg. Roish daa vlein lurg shen, va possan dy straihyn ard-feniagh ec y chooid smoo jeh soilsheyderyn chaslys-earishlioaryn. T’ad cur “Eash Airhey chaslys-earishlioaryn” ec yn eash shoh.

Lurg y chaggey, leodee ennoilid chaslys-skeealyn ard-feniagh. Mysh 1945, ‘syn ynnyd oc, haink stiagh skeealyn aitt, scheimyn aitt rere’n aght Disney, far-skeealaght sheanse, Heearyn, skeealyn graih, as grinderys. Er lhimmey jeh Superman, Batman, as Wonder Woman, cha row monney bree ec ard-feniee rish 1952.

Yn “Comics Code” reagh

Anmagh ayns ny 1940yn as car ny 1950yn, shimmey caslys-skeeal scoagh as feer loght v'ayn, as ram raghlid as fuilltaght ayndaue. Va’n fer lhee aigney Fredric Wertham boirit mychione blass sadee as homocheintys v’oc caslys-skeealyn scoagh as ard-feniagh, er lesh, as hug magh eh y lioar Seduction of the Innocent myechione. Kyndagh rish shen, va croshaid moralagh ayn, goaill stiagh tastey y Senate Subcommittee on Juvenile Delinquency, as kyndagh rish shen, leodee y çhynskyl dy trome. Yn eiyrtys, she’n Comics Code v’eh, ayns 1954, jeant liorish y çhynskyl hene. Hug y coad shoh lhiettalyssyn lajer er cooishyn, skeealyn as ny foddee ad tayrn. Lurg tammylt beg, va seal lowallys y Comic Code er dagh ooilley caslys-earishlioar v’ayn, faggys.

Yn Eash Argid reagh

Yn Eash Argid, shen y traa haink ard-feniee erash da caslys-earishlioaryn ny ard-soilsheyderyn Marvel as DC, er y fa dy row claareyn çhellveeish myr The Adventures of Superman ennoil.

Ayns 1961, ren screeudeyr Stan Lee as ellyneyr Jack Kirby croo y Fantastic Four da Marvel Comics, as adsyn nyn glagh veilley. Ren y straih shoh croo sorçh dy ard-feniee cadjin as dooghyssagh, as failleilys, aggle as hene-ourys oc myr ec sleih cadjin. V’ad boirey mychione doilleeidyn cadjin as jannoo arganey rish cheilley.

Earishlioaryn folliaghtagh reagh

Rish ny 1960yn as 1970yn, haink rish earishlioaryn folliaghtagh. V’ad goll er soilshaghey magh gyn soilsheyderyn mooar, as va blass noi-chultoor aegid as cultoor druggey oc. Va aght neulhiettrimit as neuammyssagh oc.

Ga dy vel kuse dy ellyneryn myr shen gobbraghey foast, er lesh y chooid smoo jeh screeudeyryn shennaghys, haink jerrey y ghleashaght shoh roish 1980. Ayns yn ynnyd oc haink ny smoo earishlioaryn neuchrogheydagh nagh row rere y Comics Code, as haink sleih dy ve cliaghtit rish earishlioaryn da sleih aasit.

Yn Eash Ooha reagh

Yn Eash Ooha, ghow eh toshiaght mysh 1970 as va ymmodee caghlaaghyn da caslys-earishlioaryn Americaanagh, ga nagh row dagh earishlioar nyn jannoo ec y traa cheddin.[5] Ren ny caghlaaghyn goaill stiagh:

Yn Eash Yeianagh reagh

Ayns ny 1970yn, foslee shappyn currit da caslys-earishlioaryn, harrish America Hwoaie. V’ad feer ymmydoil son ard-jeeaneyderyn as earishlioaryn oirragh; agh hug ad er y theay yn eie dy row caslys-earishlioaryn nyn geau traa da possan beg, ayns ynnyd jeh farrail cadjin. Haink skeealyn y ve ny s’lhiurey as ny smoo co-chast, as v’eh er lhaihderyn ny smoo ym-lioaryn y chionnaghey son çheet dys jerrey y skeeal.

Ayns mean ny 1980yn, soilshee magh DC Comics daa straih beagh jannoo er y çhynskyl dy trome, Batman: The Dark Knight Returns as Watchmen. V’ad ennoil as ghow ad ram tastey veih ny ym-fysseree cadjin; ry-cheilley marish caghlaaghyn sheshoil, haink blass ny s’appee, ny s’dorree er caslys-earishlioaryn. Myr sampleyr, haink noi-feniee myr Wolverine y ve ennoil, as va blass s’dorree er kuse dy soilsheyderyn neuchroghey myr First Comics as Dark Horse Comics. Va’n dorraghys as neunheeys ry-akin ayns skeealyn DC hie er fograghey dy trome, myr "A Death in the Family" ayns y straih Batman (as ayn, ta cooneyder Batman Robin goll er marroo liorish The Joker). Marvel, as y straih X-Men oc ennoil dy liooar, v’ad cur magh skeealyn mychione kynney-ghunverys jeh “caghlaaderyn” as ard-pooaryn oc, cosoylaghey tranlaase crauee ny kynneeagh.

Leodee creck chaslys-earishlioaryn dy tappee ayns mean ny 1990yn, as hooar ymmodee shappyn baase. Ga dy vel ad loayrt er soilsheyderyn ard-feniagh myr Marvel as DC myr caslys-skeealyn “cadjin”, cha nel ad nyn gummey ym-fysseree myr dy row ad roish.

Ga nagh row ny earishlioaryn hene cho cadjin as dy row ad, ta ymmodee karracteyryn ny smoo ennoil as ard-ghooagh na rieau, er coontey lhiggey as cooid hraghtee. Ta filmyn as gammanyn co-earrooder ayn mychione karracteyryn earishlioaryn, as hug ny ym-fysseree ram tastey er taghyrtyn myr poosey Spider-Man, baase Superman as baase Captain America.

Aundyryn reagh

Ta kuse dy ellyneyryn chaslys-earishlioaryn er ngeddyn aundyr çheumooie jeh’n chummey hene. Myr sampleyr, Maus liorish Art Spiegelman ( Pulitzer Prize) as The Sandman liorish Neil Gaiman ( World Fantasy Award myr "Best Short Story").

Nodyn reagh

  1. "History of Comic Books: Victorian and Platinum Ages"
  2. "In the Beginning..." Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2003-01-28. Feddynit magh er 2003-01-28.
  3. Grand Comics Database: Famous Famous - Carnival of Comics
  4. Goulart, Ron. Comic Book Encyclopedia (Harper Entertainment, New York, 2004)
  5. History of Comics-Bronze Age

Lioaryn reagh

Kianglaghyn mooie reagh